Neandertallerle Ortak Atamızın Nasıl Göründüğünü Bilebiliriz

Eski insanlarla ilişkili olarak yapılan iki önemli çalışma, Neandertallerle paylaştığımız son ortak ataya yeni bir ışık tuttu.

Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nden Chris Stringer “Tahminimce henüz ortak ata bulamadık.” diyor. Ancak, yeni bulgular ortak ataların neye benzediğini açıklığa kavuşturuyor.

Kabwe 1 kafatası

Stringer’in ekibi, 1921’de şimdi Zambiya’daki Broken Hill’deki madenciler tarafından keşfedilen Kabwe 1 adlı bir kafatası üzerinde çalıştı. Stringer, “Bu, Afrika’da bulunan ilk önemli hominin fosiliydi.” diyor. Muhtemelen genç bir erkeğe aitti ve gözlerinin üzerinde büyük kaş kemerleri olan ilkel görünümlü bir yüzü vardı.

Birçok antropolog, Kabwe 1’i yaklaşık 700.000 ila 300.000 yıl önce Afrika ve Avrupa arasında görülen Homo heidelbergensis türüne yerleştirdi. Homo heidelbergensis, uzun zamandır daha sonra ortaya çıkmış olan üç grubun ortak atası için güçlü bir aday olarak görüldü: modern insanlar (Homo sapiens), Avrupa ve Batı Asya’nın Neandertalleri ve Doğu Asya’nın Denisovalıları.

(İnsansı Tür Homo antecessor Farklı Bir Diyete Sahipti)

Ancak, şimdiye kadar Kabwe kafatasının yaşı bir gizem olarak kaldı. Griffith Üniversitesi’nden Rainer Grün, normalde yapılacak şeyin çevredeki tortuları tarihlendirmek olduğunu söylüyor. Ancak kafatası tesadüfen ve bir taş ocağında bulundu. Bu yüzden araştırmacıların test edecek tortuları yoktu. Genel varsayım, kafatasının yaklaşık 500.000 yaşında olduğu, ancak bu fikri doğru bir şekilde değerlendirmek mümkün olmadı.

Grün, ““Yapabileceğimiz tek şey kafatasının kendisini analiz etmekti.” diyor.

Bu ancak şimdi mümkün oldu. Daha eski yöntemler, kafatasının delinmesini gerektirerek “kabul edilemez” hasara neden oluyordu. Bunun yerine, ekip milimetrenin dörtte biri kalınlığındaki parçaları çıkarmak için lazer kullandı.

Bu parçaların analizleri, Kabwe 1’in yaklaşık 299.000 yaşında olduğunu gösterdi.

Stringer, “Kabwe 1’in yaşı, kafatasının muhtemelen insanların, Neandertallerin ve Denisovalıların atasına ait olmadığı anlamına geliyor.” diyor.

Genetik kanıtlar, son ortak ataların yaklaşık 600.000 yıl önce yaşadığını, bu nedenle Kabwe 1’in çok yeni olduğunu gösteriyor. 300.000 yıl önce Kabwe 1’in hayatta olduğu dönemde, Kuzey Afrika’da modern insanların yaşadığına dair kanıtlar da var.

(Neandertallerle Aynı Türden Miyiz?)

“Bunu ayrı bir evrim çizgisi olarak yeniden değerlendiriyoruz, ama muhtemelen Homo sapiens’in evrimi ile bir arada olan bir çizgi.” diyor Stringer.

Toronto Üniversitesi’nden Lauren Schroeder, “Sonuçlar, 300.000 yıl önce Afrika’da tonlarca farklı hominin olduğunu gösteriyor.” diyor.

Bailey, “Homo sapiens’in kökenleri için paradigmamızı değiştiriyoruz” diyor. Bir gruptan diğerine basit bir ilerleme yerine, birçok grup bir arada yaşadı ve bazen birbirine karıştı. “Bu muhtemelen Afrika’da gerçekleşen bir süreçti” diyor.

Bu, Homo heidelbergensis’in basitçe modern insanlara, Neandertallere ve Denisovalılara evrilmediği anlamına geliyor. Aslında teorik olarak yaklaşık 700.000 yıl önce var olan küçük bir Homo heidelbergensis popülasyonunun daha sonraki insanların ortak atası olması mümkün. Ancak bir alternatif var.

İspanyol rakip

İspanya’daki İnsan Evrimi Ulusal Araştırma Merkezi’nden José María Bermúdez de Castro, ortak ata için daha iyi bir adayın Homo antecessor olduğunu söylüyor. Bu homininler 1.2 milyon ila 800.000 yıl önce İspanya’nın kuzeyinde yaşıyordu.

“Homo antecessor, diş ve iskelet özelliklerinin eşsiz bir kombinasyonunu gösteriyor ”diyor Bermúdez de Castro. Yüzü oldukça moderndi: Homo heidelbergensis’inkinden ziyade bizimki gibiydi.

Meslektaşları şimdi yaklaşık 860.000 yıl önce H. antecessor dişinden yedi protein çıkardılar. Bu büyük bir atılımı temsil ediyor. Danimarka’daki Kopenhag Üniversitesi’nden Frido Welker “Son 2 milyon yıl içindeki eski insan protein dizilerini güvenilir bir şekilde elde edebiliyoruz.” diyor.

Ekip, Homo antecessor proteinlerini diğer homininlerin proteinleri ile karşılaştırarak, türün insanlar, Neandertaller ve Denisovalıların son ortak ataları ile yakından ilişkili olduğunu keşfetti.

Ancak, araştırmacılar bunun gerçekten ata olup olmadığını söyleyemiyor. Kopenhag Üniversitesi’nden Enrico Cappellini “Bunu güvenle sonuçlandırmak için çok erken.” diyor.

Antik kız kardeş

Schroeder, “Paleoproteomik kanıtlarından, Homo antecessor’un Neandertaller, Denisovalılar ve modern insanlar için bir kardeş grup olması aslında daha olası.” diyor. “Bu, tüm bu grupların son ortak atalarının kim olduğunu hala bilmediğimiz anlamına geliyor.”

Stringer, ayrıca bir zamanlama sorunu da olduğunu söylüyor. “Eğer bu ata 600.000 yıl önce yaşadıysa, Homo antecessor’dan en az 200.000 yıl sonraya denk geliyor.” diyor.

Ancak atanın yaşı belirsizliğini koruyor. 2019’da yapılan bir araştırma, ortak atanın 800.000 yıldan fazla bir süre önce yaşadığını öne sürdü, çünkü Neandertal dişleri bizimkinden farklıydı ve dişler çok hızlı evrimleşebilir. Eğer öyleyse, Homo antecessor hala bir olasılık.

Stringer, her iki ihtimalde de, Homo antecessor’un ortak ataya Homo heidelbergensis’ten daha çok benzemesinin muhtemel olduğunu söylüyor. “Daha çok biz ve Homo antecessor gibi yüzü olan bir şey olmalı.”

Başka bir deyişle, Homo antecessor’un modern görünümlü yüzü aslında oldukça eski ve türümüz onu korudu, oysa Neandertaller, evrimleşmeleri sırasında yüzleri daha fazla değişenlerdi.

Makale 1: Rainer Grün, Alistair Pike et al. 2020. Dating the skull from Broken Hill, Zambia, and its position in human evolution. Nature.

Makale 2: Frido Welker, Jazmín Ramos-Madrigal et al. 2020. The dental proteome of Homo antecessor. Nature.