İlk Kadın Doktor Olarak Bilinen Kişi Aslında Hiç Var Olmamış

Merit Ptah, genellikle dünyada adı bilinen ilk kadın doktor sayılan bir Antik Mısır doktoruydu. Neredeyse 5.000 yıl önce yaşadığı sanılıyordu, ama yeni bulgulara göre muhtemelen hiç var olmamıştı.

Tıbbi tarihçi ve öğretim görevlisi Jakub Kwiecinski, “Merit Ptah, kadınlar ve popüler tarih kitaplarıyla ilgili çevrimiçi yayınlardan bilgisayar oyunlarına kadar her yerde.” diyor.

Kwiecinski, literatürü araştırıp, böyle bir kanıt arayarak bir süre günlerini geçirdi. Merit Ptah’tan bahsedilen ilk sözü, tıp tarihçisi, doktor ve aktivist Kate Campbell Hurd-Mead tarafından yazılmış, dünyadaki tıptaki kadınların tarihini anlatan bir 1938 tarihli kitaba kadar izledi.

(Ermenistan’da Urartulu Kadın Savaşçı Bulundu)

Hurd-Mead, kitabında ilk kadın doktoru Merit Ptah olarak tanımlamıştı ve Mısır’ın “Eski Krallığının” 5. hanedanı veya MÖ 2730 yıllarında nasıl yaşadığını ve Krallar Vadisi’nde gömülü olan bir baş rahibin annesi olduğunu açıklamıştı. Krallar Vadisi, Nil’in batı kıyısında, birçok firavunun ve Mısır’ın önemli soylularının mezarlarının bulunduğu bir alandı.

Hurd-Mead’in yazdığına göre, bu baş rahibin mezarı içinde, annesi Merit Ptah’ı “Baş Hekim” olarak tanımlayan bir resim ve tablet vardı. Ancak Krallar Vadisi’ndeki mezarlık, Merit Ptah’ın yaşadığı düşünülen zamandan yaklaşık 1000 yıl sonra, Mısır’ın Yeni Krallık dönemine (1539-1075) kadar yoktu.

Dahası, Eski Krallık’ta bir isim olarak Merit Ptah bulunmasına rağmen, eski Mısır şifacılarının herhangi bir listesinde bir doktora bağlı bu ismin bir kaydı yoktu, tartışmalı olanlarda bile…

Hurd-Mead, Mısır’ın Eski Krallığı’nın 5. Hanedan’ı döneminde yaşayan başka bir Antik Mısır şifacısından kısaca bahseden, ancak adını vermeyen bir kitaba sahipti. Bu bağlamdan, kitabın bahsettiği Antik Mısır şifacısının Peseshet adında bir kadın olduğu açıktı.

Peseshet, MÖ 2400 yıllarında yaşadığı düşünülen bir Eski Krallık habercisi olan oğlu Akhethetep’in mezarının, 20. yüzyılda yapılan kazılarından biliniyor. Gize’de bulunan (Krallar Vadisi’nin çok kuzeyinde) mezarı, babasını ve annesini betimleyen ve onu “Şifacı Kadınların Denetmeni” olarak tanımlayan sahte bir kapı içeriyordu. Kwiecinski, Hurd-Mead’in Merit Ptah’ı Peseshet ile karıştırdığını söylüyor.

(Kadın Viking Savaşçısının Yüzü Canlandırıldı)

Kwiecinski, “Ne yazık ki, Hurd-Mead kendi kitabında yanlışlıkla antik şifacının adını, yaşadığı tarihi ve mezarın yerini karıştırmıştı. Ve böylece, yanlış anlaşılmış bir olaydan otantik bir Mısırlı kadın şifacı doğdu.” diyor.

Kwiecinski, “Bu Antik Mısırlı şifacı öyküsü, amatör tarihçi çevrelerde yaratıldıktan sonra hatalı tarihsel kayıtların nasıl kolayca yayılabileceğini gösteriyor.” diyor.

“Merit Ptah, otantik bir antik Mısırlı kadın şifacı olmasa da, kadınları tarih kitaplarına yeniden yazma konusunda 20. yüzyıldaki feminist mücadelenin gerçek bir sembolü.”

Live Science. 18 Aralık 2019.

Makale: Kwiecinski, J. M. (2019). Merit Ptah,“The First Woman Physician”: Crafting of a Feminist History with an Ancient Egyptian Setting. Journal of the history of medicine and allied sciences, 75(1), 83-106.