Etiyopya’daki Yanardağlar İnsanın Evrimini Etkilemiş Olabilir

Yanardağların patlaması, ilk akrabalarımızı evrimsel bir yola sokmuş olabilir.

Etiyopya’daki volkanik faaliyetlerden kaynaklanan köklü ve hızlı değişimler, yaklaşık 200.000 yıl önce Homo Sapiens’in tarih sahnesine çıkısında bir zemin oluşturdu.

Yapılan araştırmaya göre, aktif volkanik faaliyetlerin bölgeyi büyük ölçüde değiştirdiği Etiyopya’da ilk defa türümüzün fosil kanıtları bulundu.

Araştırmanın başyazarı William Hutchison, “Gaz, kül ve kayadan oluşan volkanik akıntılar, bölgedeki çatlamış zeminin içerisine akarken, kül ve ponza taşlarından çıkan dumanlar ise yanardağ ağzından başlayarak, bölgede en az 100 kilometrelik bir alana yayılmış olabilir.” diyor.

(Dokuz İnsan Türünü Yok Edecek Kadar Vahşi Miyiz?)

Tüm bunlar yaşanırken, türümüzün bilinen en eski üyeleri çok da uzakta değildi. Güney Etiyopya’daki Omo Kibish kaya oluşumuna ait kalıntılar 195.000 yıl öncesine ait. Buradaki ilk insanlar, muhtemelen volkanik patlamalara oldukça yakın ama güvenli bir mesafeden tanıklık etti fakat o sırada bölgede bulunmaları göz ardı edemeyeceğimiz bir tesadüf. 

Hutchison, bu volkanik patlamaların, Afrika’nın gittikçe ikiye ayrıldığı, hala aktif bir kıtasal rift olan Doğu Afrika Rift Vadisi boyunca gerçekleştiğini belirtiyor. Bir bölümü, yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip Etiyopya’dan geçiyor. Kıta ayrılmaya devam ettikçe, rift boyunca yerkabuğu uzuyor, inceliyor ve erimiş kayalar (magma) yükseliyor.

Hutchison ve ekibi, Etiyopya’daki riftin 200 kilometre uzunluğundaki bölümünün volkanik patlamalarla dolu tarihini, Aluto ve Corbetti yanardağlarını inceleyerek yeniden düzenledi. Araştırmacılar, patlayan kayaların tarihini belirleyebilmek için, argon izotopu ve radyokarbon tarihlemesi yöntemlerini kullandı. Ayrıca zaman içerisinde, rift boyunca meydana gelen patlama boyutlarını da inceledi. 

Hutchison, “Mantodan kabuğa doğru artan erime akışının, fazla basınç uygulayanmış ve 320.000-170.000 yıl önce patlayan büyük magma ocaklarını oluşturduğunu düşünüyoruz. Bu olaylara alevlenme adı veriliyor ve daha önce Yeni Zelanda’daki Taupo Volkanik Bölgesi gibi diğer bölgelerde de rastlandı.” diyor.

Bölgede bulunan diğer hayvanların yanı sıra, türümüzün ilk ataları ve insan soy ağacındaki diğer üyeler genel olarak “hominin” olarak biliniyor, bu nedenle İtalya’daki Vezüv Yanardağı patladığında yoluna çıkan her şeyi yok etmesi gibi ani bir felaket yaşanabilirdi. 

Hutchison, “Büyük volkanik patlamalar ve akabinde yaşanan çevresel tahribatlar, rift bölgesinde yaşayan hominin nüfusunu büyük ölçüde azaltmış olabilir. Patlamalar muhtemelen, binlerce yıl boyunca rifti yaşanmaz bir hale getirdi. Bu süreç, günümüzdeki insan adaptasyonunu ve evrimini etkileyen belli nüfusların sayısını azaltan ve onları izole eden bir etken olduğunu gösteriyor.” diyor.

Hutchison, “Bu da gösteriyor ki, en eski atalarımız yalnızca iklim değişikliyle değil aynı zamanda büyük volkanik patlamaların neden olduğu çevresel tahribatlarla da uğraşmak zorunda kalmış.”

Daha önce yapılan araştırmalar, atalarımız tarih sahnesine ayak basmadan çok önce de buranın, homininlerin yaşadığı yoğun nüfuslu bir bölge olduğunu doğruluyor. Cleveland Doğa Tarihi Müzesi’nde çalışan Yohannes Haile-Selassie ve Denise Su, yaklaşık 3,8 milyon yıl önce başladığını belirterek, “Birçok eski hominin türü, Lucy ile zamanlarda yaşadı. Lucy (Australopithecus afarensis), günümüz Etiyopya’sının Afar bölgesinde yaşamış  insanın olası tek atası.” 

Hutchison, ilk Homo Sapiens’lerin doğrudan atalarının, bugün volkanik rift sisteminin yakınında yaşayan yerli Etiyopyalılar olabileceğinden bile şüpheleniyor.

Hutchison ve ekibinin bir sonraki hedefi, volkanik patlamaların bir zamanlar erken insanlar tarafından göç için kullanılan riftteki geçiş yollarını nasıl ve ne kadar süreliğine kapattığını incelemek.

Seeker. Jen Viegas. 18 Ekim 2016.