Arktik Buzları 1.500 Yıllık İlerleyişi ve Kirliliği Gösteriyor

Grönland’tan alınan buz örnekleri, Avrupa ve daha sonrasında Kuzey Amerika’ya ait son 1.500 yıllık endüstriyel salınımlar hakkında şaşırtıcı detaylar sunuyor.

Arktik buz örneklerindeki kurşun konsantrasyonları yüzyıllar içerisindeki büyüme ve teknolojik ilerleme ile paralellik göstererek sanayi faaliyetlerinin meydana getirdiği kirlilik hakkında bilgiler veriyor.

Buz örnekleri, kurşun kirliliğinin erken Orta Çağ’da başlayıp AB Temiz Hava Eylem Planı ve diğer çevresel girişimlerin hayata geçirildiği 1970’lere kadar geçen sürede 250 ila 300 kat arttığını gösteriyor.

Kurşun seviyesi 70’li yıllardan sonra %80’leri aşan oranda düşüş gösterse de hâlâ Orta Çağ’ın başlarındaki kurşun miktarının neredeyse 60 katı kadardı.

(Avrupa’daki En Eski Kurşun Kirliliği Balkanlarda Ortaya Çıktı)

ABD Reno Çöl Araştırma Enstitüsü’nden Joseph McConnell’in başkanlığındaki araştırma ekibi farklı dönemlerdeki kurşunun seviyelerinin ölçümünde kurşunun kuzey buz tabakalarına yerleşmeden önce atmosferde izlemiş olduğu rotayı belirlemek üzere gelişmiş atmosferik modelleme kullandı.

Köklü yöntemler kullanarak kurşun konsantrasyonlarını tarihlendiren ekip daha sonra bu tarihleri, önemli tarihi olaylar ile karşılaştırdı.

Bu çalışma aslında 2018 yılında yayımlanan başka bir çalışmanın devamı niteliğinde.

2018 yılındaki araştırmada, kurşun seviyesi analizi Grönland’dan alınan tek bir buz çekirdeği üzerinde gerçekleştirilmişti. Elde edilen sonuçlar kurşun seviyeleri ile Helen ve Roma İmparatorluklarının varlıklarını sürdürdüğü MÖ 1100 ve MS 800 yılları arasında Avrupa’da meydana gelen tarihi olaylar arasında yakından bir bağlantı olduğunu göstermişti.

Bunun yanı sıra araştırma sonuçları kurşun seviyesindeki devamlı artışın Fenikelilerin Akdeniz’in batısında yayılma gösterdikleri MÖ 1000 yıllarında başladığını ortaya koymuştu. 

(İspanyolların İnkaları Fethi, Hava Kirliliğini Arttırdı)

Yeni çalışma ile kayıtlar MS 500 ve 2010 yılları arasını da dahil edecek şekilde genişletiliyor. 12 tanesi Grönland’dan, 1 tanesi ise Rusya’daki Severnaya Zemlya’dan alınmak üzere toplam 13 buz çekirdeği üzerinde yapılan araştırmalar Arktik bölgenin yarısını içine alan daha geniş bir bölgeyi kapsıyor.

“1 yerine 13 farklı buz çekirdeğinin analiz edildiği bu yeni çalışma, Sanayi Devrimi öncesinde kurşun kirliliğinin Arktik kuşak boyunca şaşırtıcı derecede benzer bir dağılım gösterdiğini ve kirlilik sebebinin Avrupa’daki salınım olduğunu gösteriyor” diyor McConnell.

“Alınan buz örnekleri Avrupa ve daha sonraları Kuzey Amerika’ya ait son 1.500 yıllık endüstriyel salınımlar hakkında şaşırtıcı detaylar sunuyor.”

Buz örneklerindeki kurşun konsantrasyonları, madencilik ve Antik Roma’da madeni para yapımında eritilen kurşun ve gümüşten tutun fosil yakıtların tüketilmesine kadar endüstriyel kaynaklı salınımlardaki sıçrayışları bir bir gözler önüne seriyor.

İlginç bir şekilde, kurşun seviyesi imparatorlukların genişlemesi, siyasi istikrar, yeni teknolojiler ve ekonomik büyümenin olduğu dönemlerde artış gösteriyor. Orta Avrupa’daki Harz ve Erzgebirge Dağları gibi yeni madencilik sahalarının keşfi bunlara örnek gösterilebilir.

Kurşun kirliliği, geç Orta Çağ ve erken modern dönem arasındaki veba ve kolera gibi geniş alanları etkisi altına alan salgınlar döneminde düşüş gösteriyor. Analizlerde göze çarpan diğer düşüşler ise savaş, açlık ve Küçük Buzul Çağı gibi iklim değişikliklerine denk geliyor.

Oxford Üniversitesi’nden araştırmanın eş yazarı Andrew Wilson’a göre bu araştırma bir yandan insan faaliyetlerinin gezegen üzerindeki etkisini anlaşılmasında çevre bilimcilere yardımcı olurken bir yandan da toplumların zorlu şartlarla nasıl başa çıktıklarını gösteriyor. “Buzlara işlenmiş bu kayıtlar, iklim değişikliği, salgınlar ve siyasi istikrarsızlık dönemlerinde toplumların ve ekonomilerin gösterdiği tepkiyi anlayıp ölçmelerinde tarihçilere ışık tutuyor.”

Cosmos Magazine. 9 Temmuz 2019.

Makale: McConnell, J. R., Wilson, A. I., Stohl, A., Arienzo, M. M., Chellman, N. J., Eckhardt, S., … & Steffensen, J. P. (2018). Lead pollution recorded in Greenland ice indicates European emissions tracked plagues, wars, and imperial expansion during antiquity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(22), 5726-5731.