Bulunan Batık, Heredot’un Haklılığını Kanıtladı

Mısır’daki Thonis-Heraclion batık şehrinde bir tekne bulan arkeologlar, yaklaşık 2.500 yıl sonra Heredot’un haklı olduğunu anladı.

MÖ 5. yüzyılda, Yunan tarihçi Herodot Mısır’ı ziyaret etti ve Nil’de olağandışı nehir tekneleri olduğunu yazdı. Antik dünyanın ilk büyük anlatı tarihi olan Historia’nın yirmi üç satırı, bir ‘baris’in yapısının karmaşık tanımına adanmıştı.

Asırlardır akademisyenler Heredot’un kayıtlarını tartışıyor, çünkü böyle gemilerin var olduğuna dair hiçbir arkeolojik kanıtlar hiçbir zaman bulunamadı. Ancak artık var.

(Strabon’un yanlış yönlendirmesiyle 100 yıldır bulunamayan Artemis Tapınağı)

Batık liman şehri Thonis-Heracleion’ın çevresindeki sularda inanılmaz bir şekilde korunmuş bir batık, tarihçi Heredot’un ne kadar haklı olduğunu ortaya çıkardı.

Oxford Üniversitesi’nin deniz arkeolojisi merkezi müdürü Dr. Damian Robinson, “Bu batığı bulana kadar Heredot’un haklı olduğunu fark etmemiştik. Herodot’un tarif ettiği şey, bizim şu an baktığımız şeydi.” diyor.

MÖ 450 yılında Herodot, bir baris inşasına tanık oldu. İnşa edenlerin, “yaklaşık iki cubit uzunluğunda [yaklaşık 100 cm] tahtaları kesip, tuğla gibi düzenlediklerini” belirtiyordu.

(Antik Mısır Heykellerinin Burunları Neden Kırık?)

Heredot şöyle devam ediyordu: “Uzun ve güçlü tenonların (ahşap parçaları) üzerine, iki cubit plaka yerleştirdiler. Gemilerini bu şekilde inşa ettiler ve kirişleri bunların üstlerine gerdiler… Bağlantı yerlerini içerden papirüsle doldurdular. Gemi omurgasında bir delikten geçen bir dümen var. Gemi direği akasyadan ve yelkenler papirüsten…”

Robinson, önceki akademisyenlerin, bu metni arkeolojik kanıt olmadan yorumlama mücadelesinde “bazı hatalar yaptığını” söylüyor. “Bu esrarengiz parçalardan biri. Araştırmacılar, teknelerin bilimsel şekilde tam olarak ne anlama geldiğini tartıştılar.”

Ancak ‘Gemi 17’ adı verilen kazıda, büyük hilal biçimli bir gövde ve daha önce belgelenmemiş, tahta parçaları ile birleştirilen kalın plakalar içeren bir yapı türü ortaya çıkarıldı. Tıpkı Heredot’un daha küçük bir gemiyi tanımladığı gibi.

Orijinalinde 28 metreye kadar uzunluğa sahip olan bu gemi, keşfedilen ilk büyük ölçekli Antik Mısır ticaret gemilerinden biri.

Robinson, “Herodot, tekneleri uzun iç kaburgalara sahip olarak tanımlamıştı. Ancak bunun ne anlama geldiğini kimse bilmiyordu… Bu yapı arkeolojik olarak daha önce hiç görülmemişti. Sonra bu özel teknede bu yapım biçimini keşfettik ve kesinlikle Herodot’un söylediği buydu.” diyor.

Nil alüvyonlarında iyi korunmuş olan gemi gövdesinin yaklaşık %70’i günümüze kadar ulaştı. Akasya tahtaları uzun ahşap kaburgalarla (bazıları yaklaşık 2 metre uzunluğunda) bir arada tutulmuştu ve gövdenin içinde “iç kaburga” hatları oluşturarak kazıklarla sabitlenmişti.

Robinson, “Tahtaları gövdeyi oluşturmak için bir araya getirdikten sonra, genellikle bir tahtayı diğerine sabitleyen delikler ve tahta derzleri ile birleştirilmiş. Burada, başka hiçbir yerde görülmeyen, tamamen benzersiz bir yapım tekniğini görüyoruz.”

Bu ay, “Gemi 17: Thonis-Heracleion’dan bir baris” adlı kitabı yayınlanan Alexander Belov, bulunan batığın, Herodot’un tanımına çok yakın olduğunu ve onun ziyaret ettiği tersanede yapılmış olabileceğini söylüyor. Metnin kelime bazında analizi, neredeyse her detayın “tam olarak kanıtlara” karşılık geldiğini gösteriyor.

The Guardian. 17 Mart 2019.