İndus Uygarlığı, Nehrin Kurumasından 3.000 Yıl Sonra Ortaya Çıkmış

5300 yıllık büyük İndus uygarlığı, sanılanın aksine nehir sayesinde değil, nehir kuruduktan 3.000 yıl sonra ortaya çıkmış.

Pakistan’daki Mohenjo-daro’daki Harappan sitesi. Indus Nehri kıyısında kurulmuştu. F: SPL

İndus topluluğu, kuzeybatı Hindistan ve Pakistan’ın bulunduğu bölgede yaklaşık 5300 yıl önce, uzun süre önce yok olmuş olan Himalaya nehri sayesinde büyük bir önem kazanmıştı. En azından şimdiye kadar öyle düşünülüyordu. Yeni araştırmalar, bu büyük su kaynağının aslında yolunu değiştirdiğini ve İndus halkı bölgeye yerleşmeden önce kaybolduğunu gösteriyor.

İndus Vadisi Uygarlığı, Mısır ve Mezopotamya’dakilerle yarışan, dünyanın en eski yerleşkelerinden biri olarak kabul ediliyor. Kuzeydoğu Afganistan, Pakistan ve Kuzeybatı Hindistan bölgelerini kapsayan bu antik kültür, İndus Nehri ve kollarının bulunduğu bölgede gelişmişti.

(Mezopotamya ve Levant’ta Suyun Tarihi ve Susuzluk)

Bu medeniyetin önemli bir bölümünün Sutlej Nehri kıyılarında yükseldiği düşünülüyordu, ancak Nature Communications’ta yayımlanan yeni bir araştırma, bunun geçerli olmayabileceğini öne sürüyor.

Ghaggar-Hakra paleo kanalındaki sondaj tortuları. F: A. Singh

Bununla birlikte, nehir tarafından bırakılan kanaldaki çökellerin tarihlendirmesiyle (Ghaggar-Hakra paleo kanalı olarak da bilinir) araştırmacılar, suyun 8000 yıl önce kuruduğunu veya rotasını değiştirdiğini keşfetti. Bu durum, günümüzden önce 5.300 ila 3.300 yılları arasında öne çıkan İndus Vadisi uygarlığının, artık o bölgede akmayan nehirden su temini için faydalanmadığını gösteriyor.

(Pirinç İlk Kez İndus Halkları Tarafından Hindistan’da Yetiştirilmiş)

Mısır ve Mezopotamya’daki diğer iki Eski Dünya medeniyeti, hem su için, hem de ulaşım aracı olarak kullanmak için büyük nehir kıyılarında yer alıyordu. Bugün bile, en büyük şehirlerden bazılarının kendilerine komşu su kaynakları var.

Asya’daki erken İndus yerleşimcilerinin çok miktarda su kaynağına kolay erişimi olmadığı fikri, bir sürü yeni soru doğuruyor. Bu insanlar bronz madenlerin kullanımında öncü olarak kabul ediliyorlardı ve metalürji için suya ihtiyaç duyuyorlardı. Ayrıca tarım yapıyorlardı ve ekin yetiştirmek için suya ihtiyaçları vardı.

Antik kanalın çökellerini ayırt eden kızılötesi uydu görüntüsü. F: NASA

Sutlej Nehri’nin ortadan kaybolmasının, medeniyetin sona ermesinden sorumlu olduğu düşünülüyordu, fakat çalışmanın yazarı Rajiv Sinha, kurumuş büyük nehir yatağının, insanların buraya büyük şehirler kurmasında önemli etken olduğuna inanıyor.

(Hindistan’ın Nüfus Yoğunluğu Tarih Öncesi Çağlara Dayanıyor)

Araştırmacılar, “Yerleşimlerinden bazıları gerçekten Paleo-kanal’ın üstüne kurulmuştu, o zamanlarda burada büyük ve şiddetli bir Himalaya nehri olsaydı, bu insanların buraya yerleşmesi mantıklı olmazdı çünkü sulara gömülürlerdi.” diyor.

“Çalışmamız, nehrin ortadan kalkmasının, Harappan uygarlığının yok olmasını tetiklediğini varsayan eski nehir-kültür hipotezini açıkça ortadan kaldırıyor. Araştırmamızda, büyük nehirlerin eski toplumlarla önemli ilişkileri bulunmakla birlikte, burada durumun nehrin gidişiyle birlikte insanların yerleşmesi olduğunu savunuyoruz.”

Kalibangan’da yüzeye çıkmış kırık İndus çanak çömlek parçaları. F: S. Gupta

Sinha, Indus halkının eski nehir kanalından akan yağmur suyunu kullanmış olabileceğini ya da yeraltı suyuna erişecek yollar inşa etmiş olabileceklerine inanıyor.

(Antik Harappa Kenti İnsanlarının Dişleri Göçmen Olduklarını Gösteriyor)

New York Üniversitesi’nden antropolog Prof. Rita Wright, yeni teorilerin ayaklarının yere bastığını belirtiyor ancak, büyük medeniyetin yalnızca belirli bir bölgesini araştırdığına dikkat çekiyor. Bölgenin diğer yerleşimleri, Mısır ve Mezopotamya’daki çağdaşları gibi çoğunlukla diğer nehir kenarlarına kurulmuştu.

“Bu araştırma öncelikle kuzeybatı Hindistan’ın tek bir alanına odaklanıyor ancak yine de çok önemli. İndus Vadisi’nin aksine, çok farklı bir su ekolojisi için kanıtlar sağlıyor. Indus’ta suyun ana kaynaklardan biri olduğunu inkar etmiyoruz. İndus vadisi alüvyon düzlüğü ile Gaggar musonuna dayalı su sistemi arasında önemli farklılıklar olduğuna dair kanıtlarımız var.”

IB Times. 29 Kasım 2017.

Makale: Singh, A., Thomsen, K. J., Sinha, R., Buylaert, J. P., Carter, A., Mark, D. F., … & Paul, D. (2017). Counter-intuitive influence of Himalayan river morphodynamics on Indus Civilisation urban settlements. Nature communications.