Arkeoloji, Tarih ve Doğayı Birleştiren Yürüyüş Rotaları

Türkiye’de arkeoloji, tarih, kültür ve doğayı birleştiren birçok uzun mesafeli yürüyüş rotası olmasına rağmen, bunların çoğu pek bilinmemekte. Bu yazımızda da yürümeyi, bisiklete ya da ata binmeyi ve doğayla baş başa kalmayı seven Arkeofili okurlarına bu gezi rotalarının bir kısmını tanıtmaya karar verdik.

Evliya Çelebi Yolu

Evliya Çelebi, 17. yüzyılda İstanbul’da doğmuş bir gezgin, tasvirci, derviş, müzisyen ve dilbilimcidir. 40 yıl boyunca Osmanlı sınırları içinde ve dışında gerek resmi görevlerle gerek keyfi olarak seferlere çıkmış, bu gezileri sırasında da dönemin gündelik yaşamına dair gözlemlerini belirttiği Seyahatname’yi yazmıştır. 2011’de açılan rota, Evliya Çelebi’nin 1671 yılında çıktığı hac yolculuğunda izlediği güzergâhın bir bölümü esas alınarak hazırlanmıştır.

Evliya Çelebi yolu bisikletçi ve yürüyüşçülerin yanı sıra ata binmeyi sevenlerin de tercih edebileceği, Türkiye’nin ilk at binme yolu olan rotasıdır. Ata binilen rota yaklaşık 650 km uzunluğunda olup, dinlenme ve ziyaret yerleri hariç yaklaşık 25 gün sürmektedir. Eğer bu rotayı yürüyerek tamamlamayı planlıyorsanız, 330 km uzunluğunda olan yürüyüş rotası dinlenme ve ziyaret yerleri hariç 22 gün sürer.

İzmit Körfezi’nden Simav’a kadar uzanan rotanın oluşturulması sırasında Evliya Çelebi’nin detaylı tasvirleri esas alınmıştır. Yol boyunca Osmanlı’nın doğduğu ve geliştiği topraklarla birbirinden güzel köyleri görme imkânı vardır. Rota genellikle nehirleri, keçi patikalarını ve zaman zaman Roma ve Osmanlı döneminde yapılmış yolları takip ettiğinden harika manzaralar görmek mümkündür.

Likya Yolu

Likya, Türkiye’nin güneyindeki Teke yarımadasının tarihi ismidir. Dağlık ve ormanlık bir alandan oluştuğundan yürüyüş boyunca birbirinden güzel manzaralarla karşılaşabilirsiniz. Likya tarihi boyunca Persler, Yunanlar ve Romalılar gibi farklı uygarlıkların kontrolüne girmiş, zaman zaman da bağımsızlığını korumuş denizci topluluklardan oluşuyordu. Özellikle Roma’nın vilayeti olduktan sonra kurulan şehirler birbirlerine taşlı yollarla bağlandı. Hıristiyanlığın yayılmasından sonra bölgede pek çok Bizans manastırı inşa edildi. Likya yolu da 25 ücra tarihi sit alanından geçer.

Türkiye’nin ilk uzun mesafeli yürüyüş rotası olan Likya yolu Fethiye’den Antalya’ya giden 540 km’lik parkuruyla ortalama 29 gün süren işaretlenmiş bir yürüyüş rotasıdır. Rota boyunca yürüyüşçüler Roma yollarından, eski patikalardan ve katır yollarından geçerken sık sık kayalık ve taşlık alanlara denk geldiklerinden dağ bisikleti kullanmaları tavsiye edilmez.

Yürüyüş için önerilen zaman ilk ya da sonbahardır. Şubat-Mart ya da Kasım-Aralık ayları önerilirken yürüyüşün özellikle yazın yapılması havanın çok sıcak olmasından dolayı tavsiye edilmez. Rota boyunca farklı toplu taşıma olanakları vardır. Yüzme, kano, yamaç paraşütü gibi aktivitelerde bulunabilir, geceleri köy evlerinde ya da küçük otellerde konaklayabilirsiniz. Su kenarlarında kamp yerleri de bulunur.

Frig Yolu

Frigya, günümüzde Afyon, Eskişehir, Ankara ve Kütahya’nın büyük bölümünü kaplayan, Konya, Isparta ve Burdur’un kuzeyinde kalan bölgenin antik dönemdeki adıdır. Bölgeye adını veren ve bu bölgede M.Ö.  7. yüzyılda medeniyet kuran Frigler dünyaca ünlü pek çok efsaneye de konu olmuşlardır (Örneğin eşek kulaklarıyla ve dokunduğu her şeyi altına çevirmesiyle ünlü Midas, Frig kralıdır). Başkent Gordion (Yassıhöyük), Pessinus (Ballıhisar) ve Midas Şehri (Yazılıkaya), Friglerin en önemli merkezlerindendir. Bunların yanı sıra, Friglerin ve bu bölgede hüküm sürmüş diğer uygarlıkların yapmış olduğu pek çok kaya anıtı, izleri günümüze kadar gelen antik yollar üzerinde bulunmaktadır.

Üç farklı yerde başlayıp Yazılıkaya’da birleşen ve toplam uzunluğu 506 km olan bu yol, Frig vadileri arasından geçerek Friglerin bıraktığı izleri sürmemizi sağlayan bisiklet ve uzun yürüyüş yoludur. Ana teması Frig yerleşmelerini birbirine bağlayan antik yollar olsa da, bölgenin doğal, kültürel, jeolojik ve tarihi zenginlikleri rotanın daha keyifli bir hal almasını sağlamaktadır. Uluslararası standartlara uygun olacak şekilde düzenlenmiş olan yolda bilgilendirme panoları ve kırmızı-beyaz renkte rota işaretleri bulunmaktadır. Bu rotayı yılın her mevsiminde kat etmeniz mümkün olsa da, önerilen mevsimler ilk ve sonbahardır.

Aziz Paul Yolu

Aziz Paul, Hıristiyanlığın Batı Avrupa’ya yayılmasını sağlamıştır. Kendisi Hz. İsa ile hiç tanışmamış olmasına rağmen onun öğretilerini yorumlayarak günümüzdeki Hıristiyanlık inancının şekillenmesine büyük katkıda bulunmuştur.

Türkiye’nin ikinci en büyük uzun mesafeli yürüyüş rotası olan Aziz Paul Yolu, Antalya’nın 10 km doğusundaki Perge’den başlayıp Eğirdir Gölü yakınlarındaki Yalvaç’ta sona erer. Yaklaşık 500 km uzunluğundaki bu işaretlenmiş yolun yürünmesi 27 gün sürmektedir. Antalya’nın 80 km kuzeydoğusundaki Beşkonak’tan başlayan ikinci kolu, Roma antik kenti Adada’da ilkiyle birleşir. Deniz seviyesinden başlayıp 2200 metreye kadar tırmanan bu rotayı takip edenler, Roma yolları, patikalar ve orman yollarından geçerek Aziz Paul’ün Anadolu’daki ilk seyahatinde geçtiği yerlerle ilgili fikir edinirler.

Yürüyüş için önerilen zaman ilk ve sonbahardır. Havanın çok sıcak olduğu Temmuz ve Ağustos aylarında bu yürüyüşü gerçekleştirmekten özellikle kaçınılması tavsiye edilir. Rota boyunca pek çok köyde gece konaklamak için pansiyon bulmanız mümkünken, güzel kamp yerleri de mevcuttur.

Pisidya Yolu

Pisidya yolu arkeoloji ve doğayı seven gezginler için henüz hazırlanmakta olan bir yol. Günümüzde Isparta, Burdur ve kuzey Antalya’nın sınırları içinde yer alan Antik Pisidya bölgesinde hazırlanan yol, hem arkeolojik hem de doğal güzellikleriyle yürüyüşçüleri büyülemeye hazırlanıyor. İlk ayağı 250 km’lik bir uzunluğa ulaşan rotanın büyük bir kısmı antik yollardan, halen kullanılan küçük patikalardan ya da orman yollarından geçiyor. İngiliz vakıf Headley Trust ve bireysel sponsorlar tarafından finansal olarak desteklenen projenin amacı bu alanlardaki arkeolojik mirasın bölge halkına sosyo-ekonomik faydalar sağlamak amacıyla kullanılması için bir yol haritası belirlemek.

Antik Pisidya bölgesinde ziyaretçilerini bekleyen çok sayıda arkeolojik alan yer alıyor. Pisidya’nın nefes kesen güzellikteki ormanları arasında gizlenmiş olan bu alanlar ziyaretçilerine masalsı bir gezi deneyimi sunuyor. Bunlardan bazıları; Sagalassos, Termessos, Pisidya Antioch, Kremna, Adada, Selge, Pednelissos, Amblada, Anabura, Tymriada, Ariassos, Pityassus, Tarbassus, Cretepolis, Panemoteichos, Kodrula (Kaynar Kale), Prostanna, Andeda, Ceraitai, Comama, Seleuceia Sidera, Pogla, Melli, Sandalion, Etenna, Sia, Gökbel, Kapılıtaş (Kapıkaya), Hyia, Colbasa, Kepez Kalesi (Kartalpınar) ve Döşeme Boğazı.

Hitit yolu

Günümüzden yaklaşık 3500 yıl önce yaşamış, döneminin süper gücü kabul edilen Hititler, tarihteki en önemli uygarlıklardan biri. Bir yandan Hititleri daha iyi tanımak, bir yandan da Çorum’da kültür ve doğa turizmi yapmak istiyorsanız, 2010 yılında tamamlanan bu rotayı deneyebilirsiniz.

Hititlerin başkenti Hattuşa, Alacahöyük ve Şapinuva üçgenini, tarihi  güzergahlar göz önünde bulundurularak yeniden oluşturmayı amaçlayan bu rotada eski kervan ve göç yollarından geçen 236 kilometre boyunca işaretlenen 17 yürüyüş parkuru bulunuyor. Altı dağ bisikleti rotasının toplam uzunluğu ise 406 kilometre civarında. Bu rotayı kış ayları hariç her mevsim yürüyebilirsiniz.

İki Deniz Arası

İstanbul merkezli bu rota, şehirdeki hızlı dönüşümü kendi gözleriyle görmek isteyen doğaseverlere tavsiye edilir. Toplam 60 km uzunluğundaki bu rotayı, günde 15 km yürüyerek 4 günde tamamlamak mümkünken, 4 farklı günde parça parça da yürüyebilirsiniz. Rota şehre uzak bir alandan başlayarak kademe kademe merkeze doğru yaklaşır. Güzergah boyunca linyit ocakları, yeni havalimanı bölgesi, 3. Köprü yolu, hafriyat atık alanları, sanayi ve toplu konut alanları gibi noktaların yanı sıra İstanbul’un en eski yerleşimi Yarımburgaz Mağarası ve kent içi bostanları gibi kültürel ve tarihi dokuları barındıran yerleri de görebilmek mümkün.

Rotayla ilgili daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Karia Yolu

Karia Yolu, Muğla ve Aydın illerini kapsayan Türkiye’nin en uzun mesafeli -820 km- trekking rotasıdır. İsmini antik çağda bu bölgede yaşamış Karia medeniyetinden alan yürüyüş rotası kendine özgü mimarisi ile çok sayıdaki köyden, el değmemiş koylardan, zeytin ve badem ağaçları ile dolu tepe-lerden ve irili ufaklı, kimisi sadece yürüyerek ulaşılabilen antik kentlerden geçmektedir.

Akdeniz ve Ege kıyılarından geçen yürüyüş parkuru ana hattı, Bozburun Yarımadası, Datça Yarımadası, Gökova Körfezi ve Milas-Beşparmak Dağları olmak üzere 4 ana bölümden oluşuyor. Buna ek olarak Akyaka – Eski Hisar (Stratonikeia) arasında ‘Muğla ve çevresi’ için bir bölüm bulunmaktadır.

İçmeler, Bayır, Bozburun, Selimiye, Hisarönü, Eski Datça, Palamutbükü, Knidos, Akyaka, Ören, Bozalan, Bodrum, Milas, Labranda, Çomakdağ, Kapıkırı, Bağarcık, ve Karpuzlu rota üzerinde bulunan yerleşimlerden bazılarıdır.

Rota üzerindeki köylerde genellikle konaklama imkanı pek bulunmadığından kamp yapmayı tercih eden yürüyüşçüler için daha uygun bir rota olduğu söylenebilir.

Culturalroutesinturkey.com

hitityolu.com/index.php

kariayolu.com/index.php