Neandertaller Daha Önce Bilinmeyen Bir Yöntemle Ateş Yakıyordu

Fransa’da çeşitli Neandertal yerleşimlerinin kazılarında,çok sayıda küçük siyah “bloklar” ya da “öbekler” bulundu.  Bu mangan oksit parçalarının normalde, vücut boyamak ve hatta belki de sembolik ifade için, renklendirici özellikleri nedeniyle kullanıldığı düşünülür.

Fakat Neandertaller ateş kullanıyordu, ve dekorasyon için siyah bir maddeye ihtiyaç duyarlarsa kömür ve is/kurum kolayca bulunabilirdi.  Fakat mangan oksitşeri elde etmek hem enerji hem de zaman açısından daha büyük bir yatırım gerektirirdi. Ayrıca Pech-de-l’Azé I’deki Neanndertaller çevrede diğer Mangan oksitler de olmasına, ve bütün bu birbirine yakın kimyasallar aynı renk pigmenti sağlamasına rağmen, özellikle Mangan dioksiti tercih ediyordu.

Diğer mangan oksitlerin yapamayıp, mangan dioksitin yapabildiği şey ise ateş yakılmasına yardımcı olmaktı. Leiden-Delft ekibi, Neandertallerin mangan dioksiti bu amaçla, bilinçli olarak topladığı sonucuna vardı.

Pech-de-l’Azé I’deki bazı blokların üstünde aşınma izi gören araştırmacılar, bazı blokların küçük parçalarını öğüterek bir toz oluşturdu. Bu toz, istatiksel olarak düzenlenmiş yanma ve ısıl ağırlık ölçümsel (thermogravimetric) ölçümlerde kullanıldı. Elde edilen toz küçük bir tahta yığının üstüne serpiştirildiğinde, tutuşma için gereken ısıyı 250 dereceye düşürerek ateş yakılmasını çok daha kolay hale getirdi. Üstüne bu toz serpiştirilmeyen tahta parçaları ise 350 derece ısıya kadar tutuşmadı.

Deneyler, mangan dioksitin, tahtanın kendiliğinden tutuşma ısısını düşürüp, kömürleşme hızını önemli derecede arttırdığını ortaya koydu. Yani bu madde, ateş yakmayı kolaylaştırıyordu. Pech-de-l’Azé I’de hem ateş yerlerine, hem de mangan dioksit bloklarının toz haline getirilmesine dair bulunan arkeolojik kanıtlar, Neandertallerin mangan dioksiti ateş yakmak için kullandığı hipotezini destekliyor.

Ateş kullanımı, mangan toplamak için harcanan zaman ve enerjiyi telafi edecek önemli faydalar sağlamış olmalıdır. Ayrıca ateşin sosyal ve sembolik önemi de gözardı edilemez. Mangan dioksitin ateş yakmak için seçilmesi ve kullanılması, avcı toplayıcılara dair olan etnografik kayıtlarda bulunmuyor. Bu yüzden bu keşif, Neandertallerin bilişsel yeteneklerine dair önemli bilgiler sağlayabilir.

Tutuşmayan spesifik bir maddenin ayrıcalıklı olarak seçilmesi ve ateş yakmada kullanılmasıyla ilgili eylemler, bariz ya da içgüdüsel değildir. Neandertallerin özellikle mangan dioksit seçmesi ve kullanmasının ima ettiği bilgi birikimi ve sezgiler çok şaşırtıcı, genel olarak Neandertallerle bağdaştırılan özelliklerden çok farklı.

Yukarıdaki videoda araştırmacıların yaptığı deneyi izleyebilirsiniz. Solda sadece kayın ağacı parçaları, sağ üstte mangan oksit ve ağaç parçaları, sağ altta Pech-de-l’Azé I’deki bloklardan elde edilen toz ve ağa. parçaları görülüyor.

Leiden University, sciencemag.org 29 Şubat 2016

Makale: Heyes, P. J., Anastasakis, K., de Jong, W., van Hoesel, A., Roebroeks, W., & Soressi, M. (2016). Selection and use of manganese dioxide by Neanderthals. Scientific reports, 6.