9.000 Yıllık Şaman Mezarında Başlığa Takılan Tüyler Bulundu

Yıllar önce Almanya’da bulunan 9.000 yıllık şaman mezarında yapılan yeni incelemeler, gösterişli bir başlığa takılmış tüyleri ortaya çıkardı.

Saalekreis bölgesindeki Bad Dürrenberg’de bulunan yaklaşık 9.000 yıllık şaman mezarı, Orta Avrupa arkeolojisinin en çarpıcı buluntularından biri olarak kabul ediliyor. 1934 yılında büyük zaman baskısı altında kazılan mezar alanında, 2019’dan itibaren yürütülen yeni araştırmalar sayesinde, mezar çukuruna ait kalıntılar tespit edilerek blok halinde kaldırıldı ve laboratuvar koşullarında incelendi. Bu incelemeler, bir dizi yeni bilgiler ortaya koydu. Mikroskobik analizler, büyük olasılıkla gösterişli bir başlığa ait olan tüylerin varlığını ortaya çıkardı.

Mezolitik dönemde, yani yaklaşık 9.000 yıl önce, 30–40 yaşları arasındaki bir kadın, kucağında yaklaşık 6 aylık bir çocukla birlikte buraya gömüldü. Geyik boynuzundan yapılmış bir başlık ve hayvan dişlerinden kolyeler gibi buluntular, ölen kadının grubunun ruhani lideri, yani bir şaman olarak özel konumuna işaret ediyor.

1934’te, kaplıca parkının açılışından hemen önce bir su borusu döşenirken tesadüfen keşfedilen mezar ve hediyeleri, aynı gün içinde, tek bir öğleden sonra içinde alelacele ortaya çıkarılmak zorunda kalmıştı. Aralık 2019’dan bu yana, Eyalet Bahçe Şenliği hazırlıkları çerçevesinde Bad Dürrenberg kaplıca parkında, şamanın mezarının olduğu düşünülen bölgede yeniden kazılar yürütülüyor.

(İlgili: 9.000 Yıllık Şaman Kadının ve Yanındaki Çocuğun İlişkisi Çözüldü)

İlk olarak mezarın yeri tespit edildi. Orijinal kazı yalnızca dar bir alanda yapıldığı için, kırmızı aşı boyasıyla kaplı mezar çukurunun bazı kısımları o dönemde bozulmadan kalmıştı.

1934’te gözden kaçan çok sayıda buluntu bu yeni çalışmalarda kayda geçirildi; mezar çukurunun kalıntıları uluslararası bir araştırma ekibi tarafından en güncel bilimsel yöntemlerle incelendi. Bad Dürrenberg mezarı, bu açıdan Orta Avrupa arkeolojisindeki en iyi çalışılmış buluntulardan biri olarak kabul edilebilir.

Şimdi ise, mezarlarda genellikle çabuk çürüdükleri için kaydedilemeyen bir buluntu grubuna dair yeni veriler ortaya çıktı: tüyler.

Şaman mezarında tüyler

Tarihöncesinin bazı kesitlerinde tüylerin giysi ya da başlık süslemesi olarak önemli bir rol oynadığı genel kabul görse de, bunu kanıtlamak çoğu zaman güç. Normal korunma koşullarında tüyler toprakta çürüyüp yok olur. Ancak bazen 1 milimetreden bile küçük olabilen ve “barbül” adı verilen tüy parçacıkları ya da bunların kırıntıları korunabilir. Barbüller, tüyün ana ekseninden (kamıştan) yana doğru uzanan tüy kılçıklarının üzerinde yer alır; birbirlerine kenetlenerek tüyün sağlamlığını sağlarlar.

Bu alanda dünya çapında önde gelen araştırmacılardan biri olan Tuija Kirkinen’e, Bad Dürrenberg gömütünden alınan örnekleri inceleme görevi verildi. Kirkinen, bulgularını 2024 Eylül’ünde gerçekleştirilen 17. Orta Almanya Arkeoloji Konferansı’nda sundu.

Mikroskop altında gerçekten de tüy parçaları tespit edildi. Özellikle, şamanın baş bölgesinde kaz tüylerinin saptanması dikkat çekici. Bunların büyük olasılıkla bir başlığa ait olduğu düşünülüyor. Araştırma sonuçları, yıllar önce Halle Tarihöncesi Eyalet Müzesi için sanatçı Karol Schauer tarafından hazırlanan bilimsel rekonstrüksiyonu son derece iyi doğruluyor. Schauer, etnolojik karşılaştırmalara dayanarak bu başlığın muhtemelen tüylerden oluştuğu sonucuna varmıştı.

Şaman mezarının yanı sıra, tüyler başka bir buluntuda da karşımıza çıkıyor. Daha sonraki kazılarda, asıl mezarın önünde, iki adet boynuz maskesi içeren bir çukur keşfedildi.

Lif, tüy, geyik boynuzu: Güçlü bir kadın için adak mı?

Mezar çukurunun hemen önünde, muhtemelen mezardan yaklaşık 600 yıl sonra açılmış ikinci bir çukur ortaya çıkarıldı. Bu çukur da tek parça halinde blok olarak alınarak Eyalet Müzesi’nin atölyelerinde laboratuvar koşullarında incelendi.

İnceleme, şaşırtıcı bir bulguyu ortaya çıkardı: Çukurun içinde iki adet geyik boynuzundan yapılmış maske vardı. Görünüşe göre bu şaman o kadar önemliydi ki, ölümünden yüzyıllar sonra bile mezarına değerli adaklar bırakılmaya devam edilmişti.

Boynuzlardan birinden doğrudan alınan bir örnekte yapılan tüy analizinde, ötücü kuşlar (Passeriformes) ve orman tavuğu, kara orman tavuğu veya dağ tavuğu gibi türleri içeren Galliformes takımına ait kuşların tüylerine dair izlere rastlandı. İkinci boynuzda ise ıhlamur kabuğu/lif kalıntıları bulundu. Bu bulgular, geyik boynuzlarının karmaşık, muhtemelen maske benzeri başlıkların parçası olduğunu açıkça gösteriyor.

Tüy bulgularına ek olarak, son yıllardaki araştırmalar Bad Dürrenberg şamanının mezarı hakkında sayısız başka yeni veri de ortaya koydu. Tüm bu yeni bulgular, 27 Mart 2026’dan 1 Kasım 2026’ya kadar Halle Tarihöncesi Eyalet Müzesi’nde düzenlenecek büyük bir özel sergiyle kamuoyuna sunulacak.

Landesamt für Denkmalpflege und Archäologie Sachsen-Anhalt – Landesmuseum für Vorgeschichte. 11 Aralık 2025.