800 Yıllık Etiket Sayesinde Batığın Nereye Ait Olduğu Anlaşıldı

Yaklaşık 1.000 yıl önce batan bir gemide bulunan “Çin’de yapılmıştır” anlamındaki etiket, geminin nasıl battığı ve Çin tarihiyle olan ilişkisinin anlaşılmasına yardımcı oldu.

1162 ila 1278 tarihleri arasında bir yer olan Jianning Fu’dan bahseden Çince yazıtlı seramik kutu. C: The Field Museum

Yüzyıllar önce, Endonezya kıyılarında Cava Denizi’nde bir gemi battı. Ahşap gövde zamanla parçalandı ve gemi yüklerinden geriye sadece sahipsiz bir define bıraktı. Batan gemi; ticaret için binlerce seramik ve lüks mal taşıyordu ve batık, balıkçılar tarafından keşfedildiğinde 1980’lere kadar okyanus tabanında kaldı. O zamandan beri, arkeologlar geminin nereden geldiğini ve ne zaman ayrıldığını anlamak için batıktan alınan eserleri bir araya getirerek üzerinde çalışıyor. Bir parça çömlek üzerinde “Made in China” anlamındaki etiket, arkeologların geminin nasıl battığı ve Çin tarihiyle olan ilişkisini yeniden değerlendirmelerine yardımcı oldu.

(Çinliler 1.000 Yıllık Keşişi Geri İstemek için Hollanda’ya Gitti)

Araştırmanın baş yazarı Lisa Niziolek, “1990’lı tarihlerdeki ilk araştırmada, gemi enkazının 13. yüzyılın orta-geç dönemine tarihlendiği düşünülüyordu, fakat yeni bulduğumuz kanıtlar bunun yüzyıl daha eski olduğunu gösteriyor. 800 yıl önce, birisi ‘Made in China’ anlamına gelen etiketi bu seramiklere kazıdı. Belirtilen bu özel yer nedeniyle bu gemi enkazını daha iyi tarihlendirebiliriz.” diyor.

Batıkta bulunan bir çömlek. Bu kaplarda, baharatlar, kuru çay yaprakları, balık sosu, salamura sebzeleri ve diğer çabuk bozulan mallar saklanıyordu. C: Field Museum

Gemi, Çin’deki bir hükümet bölgesi olan Jianning Fu’da yapılmış olabileceğini gösteren yazıt ile işaretlenmiş seramikler taşıyordu. Ancak Moğolların 1278 civarında işgalinden sonra alan Jianning Lu olarak yeniden sınıflandırıldı. İsmindeki küçük değişiklik, Niziolek ve meslektaşlarını, gemi enkazının 1200’lerin sonlarından önce, 1162 kadar erken bir zamanda gerçekleşmiş olabileceğini belirtti.

Niziolek, daha sonraları “Jianning Lu” zamanlarında geminin modası geçmiş adıyla eski çömlekler taşıdığını belirtti. “Muhtemelen yaklaşık 100.000 adet seramik vardı. Tüccar muhtemelen gemi batmadan çok önce yapılmamış olan mallar için sevkiyattan önce uzun süreliğine ödemeyi yapmıştı.” diyor.

Ayrıca, gemideki tek yük eşyası seramikler değildi. Gemi ayrıca tıpta veya sanatta kullanılan fil dişleri ve tütsüde veya su geçirmezlik sağlaması için doldurulmuş gemilerde kullanılmak üzere tatlı kokulu reçine taşıyordu. Bu malzemelerin her ikisi de enkaz hakkında yeniden tartışmak için kritik önem taşıyordu.

Batıkta bulunan Çin seramikleri. C: The Field Museum

Reçineler ve dişler canlılardan elde ediliyor ve tüm canlılar karbon içerir. C-14 adı verilen bir karbon atomu türü kararsızdır ve zamanla diğerlerine göre istikrarlı bir şekilde bozunur. Bilim insanları, kaç yaşında olduğunu belirlemek için bir numunede C-14 miktarına bakabilirler. Radyokarbon Tarihleme olarak bilinen bu analiz, yıllar önce yapılmıştı ve gemi enkazının yaklaşık 700-750 yaşında olduğunu saptamıştı. Bununla birlikte, analitik teknikler geliştirildi ve bilim insanları tarihin tutarlılığını görmek istedi.

(Çin’deki Kraliyet Mezarında Gizemli Bir Şebek Türü Bulundu)

Reçinelerde ve dişlerde bulunan çürümüş karbon miktarı, gemi yüklerinin önceden düşünülenden daha eski olduğunu meydana çıkardı. Seramik üzerine yazılmış yer adı, bilinen zaman dilimlerinden gelen seramiklerin biçimsel analizi ve denizaşırı uzmanlardan gelen bilgilerle birlikte bakıldığında, araştırmacılar gemi enkazının daha önce düşünülenden daha eski (Günümüzden 800 yıl öncesi) olduğu sonucuna vardılar.

Niziolek, “Sonuçları geri aldığımızda ve reçine ve azı dişi örneklerinin önceden düşündüğümüzden daha eski olduğunu öğrendiğimizde çok heyecanlandık. Seramiklerin üstündeki yazılara dayanarak şüphelerimiz vardı ve Çin ve Japonya’daki meslektaşlarımız ile görüşmeler yaptık ve farklı türde olan bütün verilerin bunu desteklemesi harikaydı.” diyor.

Cava Denizi’nde sit alanındaki Çin seramikleri. C: The Field

Gerçek şu ki Cava Denizi batığı 700 yıl önce yerine 800 yıl önce olduğu gerçeği arkeologlar için büyük bir olay.

Niziolek,” Bu, Çin tüccarlarının deniz ticaretinde daha aktif hale geldiği, karayolu olan İpek Yolu’na kıyasla denizaşırı yollara daha fazla bağımlı olunan bir dönemdi. Gemi, önemli bir geçiş zamanında batmıştı.” diyor.

Niziolek ayrıca Cava Deniz gemi enkazı koleksiyonunun önemini vurguluyor. “Kurtarma şirketi Pacific Sea Resources 1990’larda bu eserleri kurtardı ve onları Field Müzesi’ne eğitim ve araştırma yapılması için bağışladılar. Genelde ticari kuruluşların yaptığı tarihi eser kurtarma araştırmalarında bir hata olur ama biz bu koleksiyona bununla beraber araştırılması için bir ev verdik. Çok eski malzemeleri yeniden incelemek için yeni teknolojiyi kullanabilmemiz gerçekten harika. Bu koleksiyonların anlatılmak için bir sürü hikayeleri var ve tamamen önemsenmeliler.”

Science Daily. 16 Mayıs 2018.