8.000 Yıl Önce Avrupa’ya İlk Tarımı Egeliler Getirdi

Paleogenetik araştırmalar, Avrupa’daki ilk tarımcıların DNA kökenlerinin neredeyse kesintisiz olarak Ege’ye dayandığını gösterdi.

Kuzey Yunanistan’daki Paliambela’da bulunan iskelet. (F: K. Kotsakis and P. Halstead, Paliambela Excavation Project Archive)

Son 45.000 yılın büyük bir kısmı boyunca Avrupa avcı toplayıcı toplumlar tarafından iskan edildi. Yaklaşık 8500 yıl önce, günümüz Türkiyesinden yeni bir geçim ekonomisi modeli (tarım) kıtaya yayılmaya başladı. Bu model, 7500 yıl önce Orta Avrupa’ya, 6100 yıl önce Britanya’ya ulaştı. Bu yeni geçim stratejisi, nüfus artışı, yeni hastalıklar ve sağlığın kötüleşmesi gibi toplumda derin değişikliklere yol açtı.

Bilim insanları ise 100 yıldan fazla bir süredir bu kadar fazla etkiye sahip olan tarımın Avrupa’ya nasıl yayıldığını araştırıyordu. Araştırmacıların birçoğu, besin üreticiliğinin Avrupalı avcı toplayıcılar tarafından bir fikir olarak taşındığını, Anadolu’daki tarımcılar tarafından büyük bir göç olmadığına inanıyordu.

Yunanistan ve Türkiye’de araştırılan arkeolojik yerler. (F:Hofmanová, Zuzana, et al. “Early farmers from across Europe directly descended from Neolithic Aegeans.” PNAS, 2016.)

Johannes Gutenberg Üniversitesi’nden paleogenetikçilerin önderlik ettiği uluslararası bir araştırma ekibi, Ulusal Bilimler Akademisi Tutanakları dergisinde bir makale yayımladı. Makaleye göre, Avrupa’nın ilk çiftçileri, neredeyse kesintisiz bir soy zinciriyle Ege’deki atalarına bağlı çıktı.

Araştırmacılar, Türkiye ve Yunanistan’daki ilk tarımcıların iskeletlerinden DNA’larını analiz etti. Araştırmaya göre, Kuzey Yunanistan ve Batı Anadolu’daki Neolitik dönem tarımcıları, Balkan güzergahından Orta Avrupa’ya ve Akdeniz rotasından İber  Yarımadası’na ulaştı. Bu kolonistler, tarımı, yerleşik yaşamı, evcilleştirilmiş hayvan ve bitkileri Avrupa’ya getirdi. Tarımcılar Avrupa’ya yayılımları sırasında orada yaşayan avcı toplayıcılarla karşılaştılar fakat sadece başlangıç aşamasında çok kısıtlı bir ölçüde birbirlerine karıştılar.

Antropolog Profesör Joachim Burger, ekibiyle beraber yedi yıldır Avrupa’nın Neolitikleşme dönemini araştırıyor. 2009 – 2013 yılları arasında yaptıkları araştırmalarda, tarih öncesi Avrupasında avcı toplayıcılar ve tarımcılar arasındaki çiftleşmenin ne kadar az olduğunu ortaya çıkardılar. Şimdi ise kültürel ve genetik farklılıkların, birbirinden ayrı coğrafik kökenlerin bir sonucu olduğunu ortaya çıkardılar.

Farklı noktalardan alınan DNA örnekleri, modern örnekler küçük yuvarlaklar ile, antik örnekler de büyük yuvarlaklar ile gösterilecek şekilde belirtişmiş. Yuvarlak grafiklerde temsil edilen antik DNA ve modern Yoruba genlerinin lejandı solda verilmiş. (F:Hofmanová, Zuzana, et al. “Early farmers from across Europe directly descended from Neolithic Aegeans.” PNAS, 2016.)

Yunanistan’ın Trakya Demokritos Üniversitesi’nden Christina Papageorgopoulou; “Tarımcıların göçü sadece tamamen yabancı bir kültürü getirmedi. Onlar tamamen farklı görünüyordu ve farklı bir dil konuşuyordu.”

Araştırmada, uzun zamandır tartışma konusu olan Avrupa’daki ilk tarımcıların kökenlerini açıklığa kavuşturmak için genomik analiz kullanıldı. Analizler, Orta ve Güneybatı Avrupalıların atalarının, direkt olarak Yunanistan ve Kuzeybatı Anadolu’ya kadar takip edilebildiğini gösterdi.

Yerleşik yaşam, tarım ve hayvancılık 10.000 yıl önce Türkiye, Suriye, İran ve Irak’ın da içinde olduğu “Bereketli Hilal” adı verilen bölgede başlamıştı. Bilim insanları araştırmayı şu şekilde tamamlıyor: “İlk tarımcıların sonuç olarak Bereketli Hilal’den geldikleri henüz belirlenmedi fakat bu araştırmayla gördük ki; Neolitik kültürün Avrupa’ya gelmesi Kuzey Ege üzerinden ve kısa bir zaman aralığında gerçekleşti.”

Başka bir araştırma ise, tarımın ve tarımcıların Avrupa’ya yayılmasının son büyük göç olmadığını gösteriyor. Yaklaşık 5.000 yıl önce doğudaki steplerde yaşayan insanlar Orta Avrupa’ya geldi ve eski avcı toplayıcılar ve eski tarımcılarla karıştı. Avrupa’nın mevcut nüfusu, bu üç grubun bir karışımından oluşuyor.

---

Johannes Gutenberg Universitaet Mainz, Basın bildirisi