66 Milyon Yıllık Fosil, Modern Kuşların Kökenini Aydınlatıyor

Dinozorlar çağına dayanan, şimdiye kadar bulunmuş en eski modern kuş fosili, uluslararası bir paleontolog ekibi tarafından tanımlandı.

Bu muhteşem fosile, ekip hemen ‘Harika Tavuk’ lakabını verdi. Fosil, sıradan kaya parçalarının içine gizlenmişti ve neredeyse tam bir kafatasını içeriyordu. Ayrıca tüm büyük dinozorları ortadan kaldıran asteroidin çarpmasından bir milyon yıldan daha kısa bir süre öncesine tarihleniyordu.

Cambridge Üniversitesi liderliğindeki araştırmacıların Nature’de yazdıklarına göre bu fosil, büyük patlama olayının arkasından devasa dinozorlar bile hayatta kalamamışken kuşların bunu nasıl becerebildiklerini ortaya çıkarabilir.

Kafatasının detaylı analizi, bulgunun birçok özelliğinin modern tavuk ve ördek benzeri kuşlarla eşleştiğini gösterdi. Analiz, ‘Harika Tavuk’un modern tavukların ve ördeklerin son ortak atasına yakın olduğunu gösteriyor. Fosil, Belçika-Hollanda sınırının yakınında bir kireç ocağında bulundu ve kuzey yarımkürede bulunan dinozorlar çağından kalma ilk modern kuş olma özelliğini taşıyor.

(Şimdiye Dek Keşfedilmiş En Tuhaf 10 Kehribar Fosili)

Fosil ilk bakışta pek bir şeye benzemiyor. Sadece bir iskambil destesi boyutunda olan kaya parçasından birkaç küçük bacak kemiği parçaları çıkarıldı. Bu küçük kemikler bile araştırmacıların ilgisini çekmeyi başardı, çünkü Dünya tarihinde bu noktadan itibaren kuş fosilleri çok nadirdir.

Araştırmacılar, X-ray ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) taramalarını kullanarak, yüzeyin altında ne olduğunu anlamak için kayanın içine baktılar. Kayanın yalnızca bir milimetre altında gördükleri şey ise hayatlarının buluşuydu. Neredeyse eksiksiz, 66,7 milyon yıllık bir kuş kafatası!

“Kayanın altında ne olduğunu gördüğüm ilk an, bilim dünyasındaki kariyerimin en heyecan verici anıydı.” diyor Cambridge Üniversitesi Yer Bilimleri bölümünden Dr. Daniel Field. Kendisi ayrıca araştırmayı da yönetiyor.

“Bu kuş kafatası fosili, dünyanın herhangi bir yerinde bulunmuş ve herhangi bir çağa ait olan fosiller arasındaki en iyi korunmuş fosil örneklerinden biri. Fosili gördüğümüzde, onun dünya tarihinde çok önemli bir zaman diliminden olduğunu bilmek, rüyada olmadığımızı anlamak için neredeyse kendimizi çimdiklememize sebep oluyordu.”

“Cambridge Biyotomografi Merkezi’nde de yaptığımız gibi, BT taramasıyla fosilleri incelemek, 21. yüzyıldaki paleontoloji çalışmalarımızı tamamen değiştirdi.”

Yine Cambridge Üniversitesi’nden çalışmanın ortak yazarı ve kafatası bulunduğunda Field ile fosil taraması yapan Juan Benito, “Kafatasını bulmak aklımı başımdan almıştı.” diyor.

“Bu son teknoloji ürünü olan tarama cihazları olmadan, dünyadaki en eski modern kuş kafatasını tutuyor olduğumuzu asla bilemezdik.”

Kafatasının yaşına rağmen, modern bir kuş olduğu açıkça fark edilebilir. Yaşayan tavukları ve ördekleri de içeren Galloanserae adlı bir grubun üyelerinin ortak olan birçok özelliğini kendinde barındırıyor. Field, kafatasını bir tür tavuk ve ördek ‘karışımı’ olarak tanımlıyor.

“Yaşayan kuş çeşitliliğinin kökenleri bir muamma. Modern kuşların dinozor çağının sonlarında çıktığını bilmemizden başka elimizde onlar hakkında asteroidin çarpmasından sonraya kadar olan süreye dair oldukça az fosil kanıtı var.” diye belirtiyor ortak yazar Albert Chen. “Bu fosil, modern kuşların evrimsel tarihin ilk zamanlarında nasıl olduklarına dair ilk kez bize doğrudan bir bakış sağlıyor.”

Fosil, amiyane tabirle her ne kadar ‘harika tavuk’ olarak bilinse de araştırmacılar, Yunan kayan yıldız tanrıçası Asteria’ya atıfta bulunarak ona daha zarif olan Asteriornis adını verdiler.

“Bu ismin Kretase döneminin sonunu getiren asteroid düşüşünün hemen öncesinde yaşamış bir canlı için uygun bir isim olduğunu düşündük.” diyor çalışmanın ortak yazarı Dr. Daniel Ksepska. “Yunan mitolojisinde Asteria kendini bir bıldırcına dönüştürür ve biz de Asteriornis’in bugün tavukları ve ördekleri olduğu gibi bıldırcınları da içeren ortak bir ataya yakın olduğuna inanıyoruz.”

Olağanüstü olan bir diğer olay ise Asteriornis’in Avrupa’da bulunduğu gerçeği.  “Kretase’nin sonlarına dair fosil kuş kayıtları Avrupa’da oldukça nadir.” diyor bir diğer ortak yazar Dr. John Jagt. “Asteriornis’in keşfi, modern kuşların ilk evrimsel tarihlerinin olduğu dönemde Avrupa’nın kilit bölge olduğuna dair ilk kanıtlardan bazılarını sağlıyor.”

“Bu fosil bize erken dönemde en azından bazı kuşların oldukça küçük gövdeli ve deniz kıyısı yakınlarında, yerde yaşayan kuşlar olduğunu söylüyor.” diyor Field.

“Asteriornis şimdi bize gelecekteki fosil keşifleri için bir araştırma örneği sağlıyor. Umuyoruz ki Asteriornis modern kuşların ilk nerede ve ne zaman evrimleştiğini açığa çıkartmakta yardımcı olup fosil keşiflerinde yeni bir çağ başlatır.”

University of Cambridge. 18 Mart 2020.

Makale: Field, D. J., Benito, J., Chen, A., Jagt, J. W., & Ksepka, D. T. (2020). Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds. Nature, 579(7799), 397-401.