6.000 Yıl Önceki Yangında Ölen Aileye Dair Olay Yeri İncelemesi

5.700 yıl önce yanan bir evde bulunan insan kemikleri, tarihöncesi Ukrayna’da ölen yedi kişi hakkında arkeologlara önemli ipuçları sağlıyor.

Yeni bir araştırmaya göre, 5.700 yıl öncesinden kalma yanmış ve parçalanmış insan kemikleri, günümüzde Ukrayna sınırları içerisinde bulunan bir bölgede muhtemelen bir ev yangınında hayatını kaybeden insanların şiddetle dolu sonuna işaret ediyor. Ancak neden içlerinden iki kişinin şiddetli kafa travması geçirdiği ve birinin diğerlerinden bir asır sonra öldüğü soruları hala yanıt bekliyor.

Almanya’daki Kiel Üniversitesi’nden biyolojik antropolog Katharina Fuchs ve meslektaşları, PLOS One dergisinde yayımlanan makalede, “Yangın ile evdeki insanların öldürülüp de cesetleriyle birlikte evin ateşe verilmesi gibi olası bir ölümcül şiddet eylemi arasında bağlantı olup olmadığını ancak tahmin edebiliriz” diyor.

Bir aile mi, bir grup mu?

2004 yılında arkeologlar, Ukrayna’nın başkenti Kiev’in yaklaşık 185 kilometre güneyinde bulunan Kosenivka adlı arkeolojik alandaki tarihöncesi bir evde yaklaşık 100 parça insan kemiği keşfettiler.

Kosenivka, MÖ 4.800 ila 3.000 yılları arasında günümüz Romanya, Moldova ve Ukrayna topraklarında yaşamış olan ve Cucuteni-Tripoli (CTS) adıyla bilinen tarım topluluklarının kurduğu tarihöncesi bir “mega yerleşimin” kalıntılarını barındırıyor. Bu yerleşimler, birçoğunu insanların ayrılırken kasıtlı olarak yaktığı kamu yapıları ve aile evlerinden oluşuyordu.

Fakat Kosenivka’daki yanmış evlerden birinde insan kemiklerine rastlanması arkeologları şaşırttı ve ne olduğunu anlamak için yeni ve kapsamlı bir araştırma gerçekleştirdiler.

Kemiklere incelendiğinde en az yedi kişinin kalıntıları ortaya çıktı: iki çocuk, bir genç ve dört yetişkin. İskeletlerin dördü yıkılmış evin içindeydi ve ağır bir şekilde yanmışlardı; diğer üçü ise yanmamış halde evin dışında yer alıyordu. Ekip, yetişkinlerden ikisinin ölümlerinden hemen önce şiddetli bir kafa travması geçirdiğini tespit ederek 5.700 yıllık bir adli gizemle karşı karşıya kaldı.

Çözülmemiş bir vakanın olay yeri incelemesi

Bu vakayı aydınlatmak için ekip, radyokarbon tarihlemeyi kullanarak altı kişinin—muhtemelen bir ailenin—MÖ 3.690 ila 3.620 arasında öldüğünü, yedinci kişinin (yanmamış durumdaki bir yetişkin) ise evin yakılıp terk edilmesinden yaklaşık 130 yıl sonra öldüğünü belirledi. Daha sonra kemiklerin kırılma şekilleri ve renk değişimleri incelendiğinde, kemiklerin henüz tazeyken yanmış olabileceğini düşündüren kanıtlar saptandı.

Ölüm tarihlerinin aynı zamana denk gelmesi ve yanma kanıtları dikkate alındığında, ekip üç kişinin yanan evin içinde, diğerlerinin ise duman soluma veya karbonmonoksit zehirlenmesi nedeniyle evin hemen dışında ölmüş olabileceği sonucuna vardı. Ancak bu analiz, kafatasındaki yaralanmaların nedenine ilişkin kesin bir ipucu sunmuyor.

Bu altı Taş Devri insanının tam olarak nasıl öldüğü bilinmese de, evin ve cesetlerin birkaç ay içinde tamamen toprak ve molozla örtüldüğü, yaklaşık bir asır kadar sonra ise başka birine ait kafatası parçasının üst tabakaya yerleştirildiği net bir şekilde anlaşılıyor.

Araştırmacılara göre, söz konusu kafatası parçası kasıtlı bir ritüel gömme olabilir; tüm bu kalıntılar da karmaşık ve çok aşamalı bir defin geleneğinin yansıması olabilir. Fuchs, “Ne yazık ki, bize son derece zengin arkeolojik kalıntılar bırakmış olmalarına rağmen, hala bilmediğimiz çok şey var; mesela ölülerine nasıl davrandıkları gibi” diye belirtiyor.

Çalışmaya dahil olmayan Wisconsin Oshkosh Üniversitesi’nden arkeolog Jordan Karsten’e göre, bu kişilerin bir baskın sırasında öldürülmüş ve çatışma esnasında evlerinin ateşe verilmiş olması makul görünüyor. Karsten, “Yakılmış CTS evlerine ilişkin önceki açıklamalar, kasıtlı yakma yoluyla ritüel ev yıkımına odaklanıyordu; ancak bu bulgular, gruplar arası çatışma senaryosunun verilerle daha iyi uyuşabileceğini düşündürüyor” diyor.

Gıda, seramik, alet ve ritüel eşyalarıyla dolu bir evin sahiplerince kasıtlı olarak yakılmasının ekonomik açıdan mantıklı görünmediğine ve CTS topluluklarının göçebe çoban gruplarının yakınındaki ormanlık bir bozkır bölgesinde yaşadığına dikkat çeken Karsten, “Komşuların gelip o evi ateşe vermiş olması çok daha olası değil mi?” diye soruyor.

Live Science. 11 Aralık 2024.

Makale: Fuchs, K., Hofmann, R., Shatilo, L., Schlütz, F., Storch, S., Chabanyuk, V., … & Müller, J. (2024). Life and death in Trypillia times: Interdisciplinary analyses of the unique human remains from the settlement of Kosenivka, Ukraine (3700–3600 BCE). PloS one, 19(12), e0289769.