500 Milyon Yıllık ‘Dune’ Canavarı Bulundu

Utah’ın kuzeyinde yeni bulunan 500 milyon yıllık fosilleşmiş bir deniz solucanı, adını Dune evreninin simgeleşmiş kum solucanlarından aldı.

Kansas Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Shaihuludia shurikeni adını verdikleri daha önce bilinmeyen bir antik deniz solucanı türü keşfetti. Aynı bölgedeki bir başka fosil ise, daha önce yalnızca Kanada’da var olduğu düşünülen Burgessochaeta türü olarak yeniden sınıflandırıldı. Bulgular, Orta Kambriyen deniz ekosisteminin çeşitliliğini vurguluyor.

Kansas Üniversitesi’nden bir paleontologun “Spence Shale Lagerstätte” adındaki fosil yatağında yaptığı kazılar, şimdiye kadar bilinmeyen bir antik deniz solucanını ortaya çıkardı.

(İlgili: 500 Milyon Yıllık ‘Anormal Karides’ Yumuşak Avları İğnelemiş)

Rhiannon LaVine fosili bulduğunda, Spence Shale’nin High Creek bölgesinde kamp yapan ve saha çalışması yürüten bir ekibin parçasıydı. Burası Kuzey Utah ve Güney Idaho arasında uzanan jeolojik bir oluşum. 1900’lü yıllardan bu yana bölge, yaklaşık 90 tür Kambriyen trilobitinin ve yumuşak gövdeli fosilin bolluğuyla gündeme geliyor.

Bulguları yakın zamanda hakemli Historical Biology dergisinde yayımlandı.

Keşif Süreci

LaVine, “Son zamanlardaki çalışmalarımızdan birinde, bu kaya parçalarından birini parçaladım ve hemen anormal bir şey olduğunu fark ettim.” diyor. “Gördüğümüz ilk şey, yıldıza veya çiçeğe benzeyen bu radyal bıçaklardı. Hemen (araştırmanın başyazarı) Julian Kimmig’e gösterdim, şaşırdı. ‘Daha önce hiç böyle bir şey görmedim’ dedi. Bölgenin yerlisi ve yıllardır orada çalışan Paul Jamison ile dışardaydık, biri bir şey gördüyse, o Paul’dur ama bunu daha önce görmemişti.” diyor.

Fosil örneğini, bugün paleontolojik koleksiyonun bir parçası olan KÜ Biyoçeşitlilik Enstitüsü’ne götürdükten sonra LaVine, gizemli fosil hakkında meslektaşlarına danıştı.

Bilimsel Araştırma

LaVine, “Herkese gösterip, ‘Sizce bu ne?’ diyordum.” diyor. “Kimsenin bir fikri yoktu. İlk başta bir wiwaxia olabileceğini düşündük, o zamana ait çok tuhaf bir hayvan ama Spence bölgesinde çok fazla örneği yok. Sonra bir çeşit solucan olabilir diye düşündük ama o zamanlar yaşadığını bildiğimiz bu tür bir solucan yok. Belki yavru bir denizanası olabilir dedik ama o kadar bıçaklı bir yapıydı ki ve bu yapılardaki çizgiler o kadar düzdü ki öyle olması biraz garip olurdu. Dolayısıyla net bir cevap bulamadım.”

Daha sonra LaVine, fosil üzerinde taramalı elektron mikroskopisi ve enerji dağılımlı X-ışını spektrometrisi uygulamak için Missouri Üniversitesi’ndeki meslektaşlarıyla birlikte çalıştı.

“Esas olarak bunun biyolojik bir şey olduğundan emin olmak istedik, çünkü garip bir mineral oluşumu da olabilirdi. Bu yüzden ilk olarak onlara getirdik. Yaklaşık 7-8 santimetre uzunluğunda, belki bir akıllı telefondan biraz daha kısaydı. Bu tür bir fosil için oldukça büyük aslında. Bunun sadece mineral oluşum olmadığını ihtimaller arasından elemek için tarama yaptık ve böylece sonuca ulaştık.”

Sınıflandırma ve Adlandırma

LaVine ve ortak yazarlar sonunda fosili, tüm dünyadaki karasal, tatlı su ve deniz ortamlarında bulunan yaklaşık 21.000 “halkalı solucan” türünü kapsayan çeşitli bir soy olan annelidlerin daha önce bilinmeyen bir türü olarak sınıflandırdı.

Yeni fosil solucanın kaşifi ve onu tanıtan makalenin ortak yazarı LaVine, türe bilimsel adını verdi: Shaihuludia shurikeni. “Shai-Hulud”, Frank Herbert’ın Dune serisinde Arrakis gezegenindeki kum solucanlarına gezegendeki yerliler tarafından verilen bir isim; “shuriken” ise Japonca’da el içindeki gizli bıçak anlamına geliyor (fosilin bıçak benzeri şekli bir dikene benzetiliyor ve bu dikenler, birçok annelid’i karakterize eden sert kıllar).

LaVine, “Daha önce türleri tanımlama sürecine dahil olmuştum ancak adını verdiğim ilk tür bu.” diyor. “Aslında cins ismini verdim, başarı olarak sayabilirim bunu bence. Bu isim aklıma gelen ilk şeydi ve o aralar Dune filmini gerçekten heyecanla bekliyordum.”

Solucanın bilim kurgu adaşı gibi, Shaihuludia shurikeni de çok önem taşıyor: Çünkü yeni bir Kambriyen annelid türü her gün tanımlanmıyor.

Almanya Karlsruhe Doğa Tarihi Müzesinde paleontolog olan başyazar Julien Kimmig, “Kuzey Amerika Kambriyeni’nde annelidler çok nadir ve şimdiye kadar Spence Shale’inden yalnızca tek bir örnek bulmuştuk.” diyor.

“Yeni annelid Shaihuludia shurikeni, Kambriyen annelidleri arasında benzersiz kılan çok etkileyici bir kıla sahip olduğu için ayrıca bir ilginç. Fosilin korunma şekli de özellikle dikkat çekici, yumuşak dokunun çoğu bir demir oksit ‘lekesi’ olarak korunduğundan hayvanın öldüğünü ve fosilleşmeden önce bir süre ayrıştığını gösteriyor. Bununla birlikte, makalede kullanılan analitik yöntemlerle, çok az korunmuş fosillerin bile tanımlanabileceğini gösteriyoruz.”

Diğer Keşifler

Bu süreçte ekip, daha önce Spence Shale’inde bulunan fosilleşmiş bir annelid’i yeniden inceledi ve Burgessochaeta olarak yeniden sınıflandırdı. Başka bir ünlü fosil yatağı olan British Columbia, Kanada’daki Burgessochaeta dışında bu zamana kadar başka bir yerde bulunmadığından büyük bir sürpriz oldu.

LaVine, “Burgessochaeta gerçekten sadece Burgess Shale’inde biliniyor. Aslında benzer bir solucan, onlarca yıl önce Spence Shale’de bulundu ve bu tür yataklardan çıkan birçok annelid için bir tür çöp kovası cinsi olan Canadia olarak adlandırıldı.”

“Kimse uzun zamandır bunu detaylı bir şekilde incelemedi ama bu bulgunun ardından, diğer annelide biraz daha yakından baktık. Belki bu bulgu, onun başka bir versiyonuydu veya bir şekilde onunla ilişkiliydi.” diyor LaVine. “Spence Shale’inden gelen diğer annelidin aslında Burgessochaeta’ya daha yakın olduğunu tespit ettik ve Burgess Shale’nin dışında ilk kez tanımladık.”

Her iki solucan türü de omurgasız organizmalar tarafından yönetilen bir deniz ekosisteminde yaşamıştı. Orta Kambriyen, deniz yaşamındaki biyolojik çeşitliliğin yoğun olmasıyla dikkat çekiyor.

Derin Zaman ve Evrim

LaVine, “Bu keşif bizi derin zaman hakkında düşünmeye itiyor. Etrafımıza baktığımızda, bildiğimiz tüm hayvanları görüyoruz. Artık bir ördeğin yanından geçip sahile gidip bir denizyıldızını ve okyanustaki tüm canlıları görebiliyoruz. Ne ile karşılaşabileceğimizi biliyoruz. Ama şöyle bir milyon yıl önce veya bu durumda 500 milyon yıl önce olanları hayal ederek hayal gücümüzü biraz zorlayabiliriz. O zaman okyanus nasıl bir yerdi? Benzer aktörlerin olduğunu göreceksiniz ama evrim gerçekleştiğinden bu sefer biraz yabancı gelecekler.”

“Gezegenimizi tarihin bir kaydı ve milyarlarca yıl boyunca meydana gelen tüm farklı ortamlar olarak düşünmek çok güzel bir şey, hepsi üzerinde yaşadığımız bu yerde oldu. Ayaklarımızın altında bambaşka dünyalar vardı.”

Scitech Daily. 6 Ağustos 2023.

Makale: Kimmig, J., LaVine, R. J., Schiffbauer, J. D., Egenhoff, S. O., Shelton, K. L., & Leibach, W. W. (2023). Annelids from the Cambrian (Wuliuan Stage, Miaolingian) Spence Shale Lagerstätte of northern Utah, USA. Historical Biology, 1-10.