5.000 Yıl Önce Güneş’in Kararması Bu Garip Ritüelleri Tetikledi

Danimarka’daki bir adada keşfedilen 5.000 yıllık yüzlerce taş eserin iklim krizini önlemek için tanrılara sunulmuş olabileceği düşünülüyor.

MÖ 2.900 civarında gerçekleşen devasa bir volkanik patlama, güneşi karartarak kuzey yarımkürede dondurucu soğuklara, tarımda başarısızlıklara ve kıtlığa yol açmış olabilir. Yaklaşık aynı dönemde, Danimarka’daki bir Neolitik topluluk, kendilerini felaketten kurtarmak ve doğal düzeni yeniden sağlamak amacıyla yüzlerce “güneş taşı”nı kurban etti.

2013 ile 2018 yılları arasında, Danimarka’nın Bornholm adasındaki Vasagård Batı bölgesinde kazı yapan arkeologlar, üzerinde güneş motifleri ve tarlalar ya da tarım ürünlerini andıran desenler bulunan toplam 614 düz şist parçası keşfettiler. İlginç bir şekilde, bu güneş taşlarının hepsi, 4.900 yıl önce gerçekleşmiş tek bir olay sırasında bir hendek içinde gömülmüş gibi görünüyor. O dönemde bu tür tasarımların oldukça nadir olduğu biliniyor.

(İlgili: Güneş Tutulmaları, Binlerce Yıl Boyunca İnsanları Korkuttu)

Kopenhag Üniversitesi’nden Dr. Rune Iversen, “Aynı döneme ait tüm bu güneş motiflerini bir araya getirdiğimizde, bunları belirli bir olaya bağlayabileceğimizi fark ettik. Bu da doğal olarak bir tür doğal afetin buna neden olup olamayacağını düşündürdü” diyor.

Iversen ve ekibi, Niels Bohr Enstitüsü’nden iklim bilimcilerle işbirliği yaparak, Grönland ve Antarktika’daki buz çekirdeklerinde MÖ 2.900 civarında atmosfere büyük miktarda sülfatın girdiğine dair kanıtlar buldu. Bu, büyük bir volkanik patlamanın bu dönemde gerçekleşmiş olabileceğini gösteriyor.

“Volkanın tam olarak nerede olduğunu bilmiyoruz, ancak hem Grönland hem de Antarktika’da izine rastlandığı için ekvator civarında bir yerde olabilir” diyor Iversen. Patlamanın kesin yeri bilinmese de, bu olayın son 12.000 yılın en güçlü 15. patlaması olduğu tahmin ediliyor.

Güneşin Kararması ve Etkileri

Araştırmacılar, patlamanın Bornholm’u etkileyip etkilemediğini öğrenmek için Almanya’daki bir göldeki tortul katmanları incelediler. Bu katmanlar, patlama sırasında Güneş ışığında önemli bir düşüş olduğunu gösterdi. Ayrıca Almanya ve ABD’den elde edilen ağaç halkaları, MÖ 2.900 civarında ağaç büyümesinde zayıflık ve bu dönemde bahar ile yaz aylarında don olayları yaşandığını ortaya koydu.

Bu bulgular, patlamanın tüm kuzey yarımkürede Güneş’i kararttığını ve Bornholm’daki Neolitik topluluklar üzerinde ciddi etkiler yarattığını gösteriyor. O döneme ait yazılı kaynaklar bulunmasa da, araştırmacılar, bu tür bir felaketin yarattığı yıkımı anlamak için MS 43 yılında Alaska’daki Okmok Yanardağı’nın patlamasıyla tetiklenen kıtlık ve hastalıklarla ilgili antik Yunan ve Roma yazılarına bakıyor.

Iversen, “Bu olayı Okmok Yanardağı’na kıyaslıyoruz çünkü büyüklük açısından benzer” diyor. “Klasik kaynaklarda sert kışlar ve kötü yazlar olarak tarif ediliyor. Örneğin yaz sıcaklıklarının yaklaşık 7 derece düştüğünden bahsediliyor.”

“Ortalama bir Danimarka yazı kendi içinde oldukça sert olabilir, ancak yedi derece daha çıkarırsanız bu gerçekten kötü bir yaz demektir; dolayısıyla hasat açısından iyi değildir.”

Güneş Taşlarının Anlamı

Araştırmacılar, Vasagård Batı’daki benzersiz güneş taşlarının, Güneş’i geri getirmek ve bu doğal felaketin etkilerini sınırlamak amacıyla yapılan bir kurban ritüelinin parçası olabileceğini belirtiyor.

Araştırma makalesinde, “Topluluğun, kararan Güneş’ten kurtulmak ve hasadı yeniden canlandırmak için sembolizm kullanarak bir değişim yaratmaya çalıştığına dair kanıtlar görüyoruz” ifadesi yer alıyor.

IFL Science. 16 Ocak 2025.

Makale: Iversen, R., Nielsen, P. O., Sørensen, L. V., Svensson, A., Steffensen, J. P., Land, A., … Sonne Nielsen, F. O. (2025). Sun stones and the darkened sun: Neolithic miniature art from the island of Bornholm, Denmark. Antiquity, 1–17.