4.500 Yıllık İklim Değişikliği, Hatay’daki İnsanları Nasıl Etkiledi?

4.500 ve 3.000 yıl önceki iki iklim değişikliğinin incelenmesi, Hatay’da yerel dayanıklılığın ve hatta gelişen toplumun kanıtlarını gösteriyor.

Türkiye’nin Hatay ilinde, Tell Tayinat höyüğünde çalışan arkeologlar tarafından yürütülen yeni bir çalışma, iklim değişikliğine karşı insan tepkilerinin değişken olduğunu ve bu durumun yerel düzeyde toplanan kapsamlı ve kesin veriler kullanılarak incelenmesi gerektiğini gösteriyor. Çalışma, bazı alanlardaki zorluk ve çöküşün başka yerlerdeki dayanıklılık ve fırsatlarla nasıl eşleştiğini vurguluyor.

PLoS ONE’da yayınlanan bulgular, Akdeniz’in doğu kıyısı boyunca uzanan ve tarihsel olarak Levant olarak bilinen bölgenin kuzey kesimi için, az bilinen kronolojik çerçeveyi genişleten iklim değişikliğine karşı insan tepkileri hakkındaki tartışmalara katkı sağlıyor.

(Hatay’da 3000 Yıllık Dev Kadın Heykeli Bulundu)

Tayinat Arkeoloji Projesi yöneticisi Tim Harrison, “Çalışma, Tayinat’taki Erken Tunç Çağı yerleşmesinin sona ermesi, 4.200 yıl önce bir mega-kuraklığın başlangıcına denk geliyor gibi görünse de, aslında çok daha önce başlayan süreçlerin doruk noktası olan uzun bir mesele olduğunu gösteriyor.” diyor.

“Arkeolojik kanıtlar, mahsullerde kuraklık stresi olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığı için iklim olayının önemli yerel etkilerine işaret etmiyor. Bunun yerine, bu değişiklikler daha çok yerel politik ve mekansal yeniden yapılanmanın sonucuydu.”

Eski Orta Doğu’daki Erken Tunç Çağı (MÖ 3000-2000) ve Geç Bronz Çağı (MÖ 1600-1200), en eski şehirlerin ve eyalet düzeyindeki toplumların bazılarının gelişmesiyle, bölgedeki yerleşim birimleri arasında birbirine bağlılığın önemli dönemleri. Ancak bu sistemler her zaman sürdürülebilir değildi ve her iki dönem, nedenleri çok tartışılan medeniyetlerin / yerleşimlerin çöküşüyle sonuçlandı.

Bölgede toplumsal faaliyetler için ayrıntılı zaman çizelgelerinin yokluğu, iklim değişikliği ile sosyal tepkiler arasındaki ilişkileri anlamada önemli bir boşluk bırakıyor. Siyasi veya ekonomik sistemlerin parçalanması aslında toplumsal bir tepkinin bileşenleri olsa da, çöküş nadiren bütünsel oluyor.

Araştırmacılar 4.200 ve yine 3.200 yıl önce özellikle önemli iki iklim değişikliği olayının ardından iskan edilen Tell Tayinat’tan elde edilen arkeolojik örneklerin radyokarbon tarihlendirmesini ve analizini kullanarak, Orta Doğu tarihindeki bu iki önemli döneme dair Tayinat için sağlam bir kronolojik zaman çerçevesi oluşturdu.

Araştırmanın baş yazarı Sturt Manning, “Bu dönemlerin mutlak tarihlendirilmesi, uzun yıllardır önemli bir tartışma konusuydu ve bu çalışma, birçok sorunun yanıtlanmasına yardımcı olan önemli bir yeni veri kümesine katkıda bulunuyor.” diyor.

“Bu çalışmada elde edilen ayrıntılı kronolojik çözümleme, önerilen iklim değişikliğine yerel ve bölgesel tepkiler açısından arkeolojik kanıtların daha kapsamlı yorumlanmasına izin vererek, insanların çevresel strese ve değişkenliğe nasıl tepki verdiğine ışık tutuyor.”

Araştırmacılar, Erken Demir Çağı kronolojik çerçevesinin, Tayinat’ın 3.200 yıl önceki olayı takiben bir kuraklık dönemi sırasında gelişen yeniden yerleşimini gösterdiğini söylüyor.

Harrison, “Tayinat yerleşimi, ekilebilir araziye erişimi en üst düzeye çıkarmak için yapılmış olabilir ve mahsullere dair kanıtlar, çok sayıda su talep eden mahsulün sürekli olarak ekildiğini ortaya çıkararak, kuraklıktan muzdarip bir bölge düşüncesine ters düşen bir tepkiyi ortaya koyuyor. Tayinat’taki Demir Çağı, iklimsel stres dönemlerinde önemli derecede toplumsal dayanıklılığı temsil ediyor.” diyor.

University of Toronto. 30 Ekim 2020.

Makale: Sturt W. Manning et al. (2020). Beyond megadrought and collapse in the Northern Levant: The chronology of Tell Tayinat and two historical inflection episodes, around 4.2ka BP, and following 3.2ka BP. PLOS ONE.