30.000 Yıl Önce Çocuklar Kilden Kendi Oyuncaklarını Yapıyordu

Yaklaşık 30.000 yıl öncesine tarihlenen ve hem insan hem de hayvan figürleri içeren seramikler, çocuklar tarafından yapılmış gibi görünüyor.

Tarihöncesi yaşamı genellikle zor ve acımasız olarak düşünürüz. Keyif anları ise, arada sırada yenilen mamut biftekleri dışında pek yok gibi görünür. Ancak bu kasvetli tablo, önemli bir şeyi – daha doğrusu küçük bir şeyi – gözden kaçırıyor: çocukları. Yeni bir yapılan bir çalışma, onların da oldukça eğlendiğini öne sürüyor.

Kanıtlar: Çekya’daki beş arkeolojik alanda bulunan yaklaşık 500 seramik eser. Bu eserler, yaklaşık 30.000 yıl öncesine tarihleniyor ve çoğu durumda çocuklar tarafından yapılmış gibi görünüyor.

Bunu nasıl biliyoruz? Buz Devri öncesi tarihi uzmanları Rebecca Farbstein ve April Nowell, çalışmalarında şunu belirtiyor: “Bu seramikler daha küçük, daha asimetrik ve diğer malzemelerden yapılan eserlerden daha basit ve kısa üretim süreçlerinin ve tekniklerinin ürünü.”

“Bunun yanı sıra, bu eserler daha yüksek düzeyde deneysellik, teknik-stil farklılıkları ve üretken olmayan bir karakter sergiliyor.”

(İlgili: Tunç Çağı Çömleklerinin Çoğunu 7 Yaşındaki Çocuklar Yapıyordu)

Başka bir deyişle, hem insan hem de hayvan figürleri içeren bu seramikler biraz acemi işi. Hafifçe eğri büğrü, biraz tuhaf. Henüz el becerisi tam gelişmemiş birinin ürünü gibi görünüyorlar.

Farbstein ve Nowell, “Çocuklar, kilin hazırlanması, kurutulması ve pişirilmesi sırasında hatalar yapar ve bazen kabul edilen prosedürleri tam olarak takip etmezler, bir adımı atlar ya da farklı bir şekil oluştururlar” diyor.

“Bu, nihai ürünün nasıl görünmesi gerektiğini tam olarak anlamamış olmalarından kaynaklanıyor olabilir.”

Ayrıca, “Pek çok figür ve figür parçası, seramiklerin yeterince kurumadan pişirildiğini gösteren termal şok çatlakları sergiliyor” diye ekliyorlar.

Ve sonra daha kişisel bir işaret var: parmak izleri. Yazarlar, “Bazı seramikler, onları yapan kişilerin parmak izlerini koruyor ve bunların çoğunluğu çocuklara ait” diyor.

Bu çalışmaya dahil olmayan DePaul Üniversitesi’nden antropolog Jane Baxter, “Nowell ve Farbstein’ın incelediği kanıtların son derece güçlü olduğunu ve buldukları şey için çok mantıklı bir açıklama sunduğunu düşünüyorum” dedi.

Baxter, “Atalarımızı ve buraya nasıl geldiğimizi anlamaya çalışıyoruz. Bu tür yorumlar, bu toplulukların insana özgü faaliyetler yaptığını ve birbirleriyle etkileşimde bulunduğunu düşünmemize olanak tanıyan alanlar yaratıyor” diyor.

Gerçekten de, çocukların kil kullanarak figürler yaratması, dünya genelinde ve farklı dönemlerde neredeyse evrensel bir olgu. Arizona’dan Suriye’ye, Orta Çağ Avrupa’sından Kuzey Amerika’daki Ojibwe tarihine kadar pek çok yerde benzer arkeolojik bulgular görüyoruz. Günümüzde bile, Gana’daki modern Kusasi halkı gibi topluluklar arasında bu gelenekler devam ediyor ve hatta evlerimizde çocuklar bu tür figürler yapmak için Play-Doh gibi materyaller kullanıyor.

Dolayısıyla, çocukların 30.000 yıl önce de benzer şeyler yapmış olabileceği pek de şaşırtıcı değil – ve kendi küçüklerini yetiştiren herkesin de onaylayacağı gibi, çocukların oyunları bittikten sonra figürlerin etrafta bırakılmış olması da öyle.

Nowell, “Görünüşe göre çocuklar kil ile pratik yapıyor, deneyler yapıyor, oynuyor ve sonra işleri bittiğinde bırakıyorlardı” diyor.

Araştırmacı, bu seramiklerin hiçbirinin bir mezarda bulunmadığını belirterek, çoğunun seramiklerin pişirildiği ocakların yakınında bulunduğuna dikkat çekti. “Bence bu, oyunun bir öğrenme süreci olarak ne kadar kapsamlı ve çeşitli olduğunu gösteriyor” diyor.

Bu, eski arkeolojik bulgulara dair yeni bir düşünce biçimi – ve yazarların inancına göre önemli bir düşünce. Çoğu Paleolitik sanat araştırması, en iyi korunmuş ya da en etkileyici görünüme sahip parçalar üzerine odaklanmış olsa da, bu daha “yarım kalmış” (hem mecazi hem de gerçek anlamda) eserleri incelemek, toplumların nasıl işlediğine dair bir resim sunabiliyor – çocukların en erken yıllarındaki oyunlarını dahi ortaya çıkarabiliyor.

Nowell ve Farbstein araştırmalarını, “Bu araştırmanın en çekici yorumlarından biri, bu dönem çocuklarının seramik malzemelerle deney yaparken oyun oynuyor olabileceği” diyerek özetliyor. “Bu eserler, aslında çocukluk dönemindeki oyun eyleminin kutlanması ve nadir bir şekilde maddi hale gelmiş bir örneği olabilir.”

IFL Science. 6 Kasım 2024.

Makale: Farbstein, R., & Nowell, A. (2024). Children at play: The role of novices in the production of Europe’s earliest Upper Paleolithic ceramics. PloS one, 19(10), e0309107.