30.000 Yıl Önce Bir Avcı, Deri Kesesinde Bunları Taşıyordu

Avlanma, kasaplık ve odun kesme aletleri dahil 29 taş aletlik bir set, sanki bir deri kesede taşınıyormuş gibi düzenli halde bulundu.

Geçmiş çoğunlukla dağınık izler hâlinde hayatta kalır: burada hayvan kemikleri, orada kırık bir mızrak ucu, bir yerde eski bir ocağın sönmüş külleri… Ancak Çekya’nın güney Moravya bölgesinin tepelerinde, arkeologlar çok daha kişisel bir şeye rastladı: yaklaşık 30.000 yıl önce yaşamış bir tarihöncesi avcıya ait bir alet takımı.

Arkeologlar, bir zamanlar deri ya da posttan bir kesede taşındığı düşünülen 29 bıçak ve uca ait özenle düzenlenmiş bir koleksiyon keşfetti. Kesenin kendisi çoktan çürüyüp yok olmuştu, ama aletler olduğu yerde kaldı. 2009’da bir yol çöküp köyün altındaki unutulmuş mahzenleri ortaya çıkarana kadar bu şekilde korunmuşlardı.

Taş Devri Yaşamına Nadir Bir Bakış

“Bu topluluk muhtemelen ya kaybolmuş ya da bilerek bırakılmış kişisel bir alet setini temsil ediyor” diye yazıyor Dominik Chlachula ve meslektaşları Journal of Paleolithic Archaeology’de yayımlanan makalelerinde.

Çoğu Paleolitik buluntu yüzyıllar boyunca üst üste yığılmış karmaşık tortulardır. Burada ise bağlam alışılmadık derecede açıktı. Aynı tabakadan çıkan kömür parçaları 29.550 ile 30.250 yıl öncesine tarihlendi. Bir ocak yeri, at ve ren geyiği kemikleri ve özenle düzenlenmiş alet takımı, jeolojik bir tesadüf sayesinde korunmuş bir kamp sahnesine işaret ediyordu.

(İlgili: 27.000 Yıl Önce İnsanların Kış Hazırlığı: Stratejik Geyik Avı)

Bu bulgular, 33.000-22.000 yıl önce Avrupa’da gelişen Gravettian kültürüne mensup bir avcı-toplayıcının günlük yaşamına canlı bir pencere açıyor.

Takım tam olarak yeni değildi. Çoğu bıçak hayli aşınmış, derileri kesmekten ve odun kazımaktan körelmişti. Bazılarında mikroskobik darbe izleri vardı, bu da onların mızrak ucu olarak kullanıldığını gösteriyordu. Bazılarında ise bıçakların ahşap sapa yapıştırıldığı “saplama” işleminden kalan parlak cila hâlâ duruyordu.

Araştırmaya göre, altı eser “mızrak veya ok ucu kullanımına özgü kırık tiplerine” sahipti. Diğer parçalar çok amaçlı bıçak ya da kazıyıcı işlevindeydi.

Sahibi, eski aletleri mümkün oldukça yeniden kullanmıştı. Bazı küçük bilgiler, daha büyük aletlerden kopmuş parçalardı. Özellikle küçük bir parça üzerinde deri işleme cilası bulundu, bu da en ufak kırıkların bile kullanıldığını gösteriyor.

Araştırmacılar bu setin “av seferlerinde ya da hammadde bakımından yoksul bölgelere yapılan göçlerde kullanılan kişisel donanımın bir parçası” olarak değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor.

Uzaklardan Gelen Taşlar

Taşların yaklaşık üçte ikisi 130 kilometre kuzeydeki buzul çakıllarından, diğerleri 100 kilometre güneydoğudaki batı Slovakya’dan radyolaritlerden yapılmıştı. Bir tanesi ise 135 kilometre öteden gelen opalden üretilmişti.

Moravya’daki bir avcı bu kadar çeşitli taşları nasıl edindi? Doğrudan seyahat etmiş olabilir. Ancak daha olası senaryo, diğer gruplarla ticaret veya değiş tokuş. Her iki durumda da bu alet seti, Orta Avrupa’ya yayılmış sosyal ve coğrafi bir ağın varlığını gösteriyor.

Peki avcı neden bu kadar çok kırık parça tutuyordu? Bunun bir açıklaması tamamen pratik olabilir: Hammaddenin az olduğu bölgelerde parçalar yeniden işlenip kullanılabilir hâle getiriliyordu. Böyle zamanlarda en ufak bıçak bile değerliydi. Bir diğer olasılık ise duygusal: “Avcı onları ya yeniden kullanmak ya da belki de manevi bir değer atfettiği için saklamış olabilir” diyor Çek Bilimler Akademisi’nden Dominik Chlachula.

Kısa Bir Bağlantı

Gravettian dünyası en çok, Milovice’ye sadece birkaç kilometre uzaklıktaki Dolní Věstonice’de bulunan Venüs figürinleriyle tanınıyor. Yaklaşık 29.000 yıl öncesine tarihlenen bu figürinler, dünyanın en eski pişmiş toprak heykelcikleri. Abartılı kalça ve göğüs betimleriyle doğurganlık, ritüel veya kimlik gibi sembolik anlamlar taşıyor olabilirler. Bu figürinler Gravettian insanlarının sadece avcılık ve alet yapımının ötesinde, sembolik ve sanatsal bir dünyaya sahip olduklarını gösteriyor.

Ancak bu mütevazı alet kesesi çok daha günlük bir şeyi gösteriyor: Buzul Çağı Avrupa’sında hayatta kalmanın rutini.

ZME Science. 18 Eylül 2025.

Makale: Chlachula, D., Marko, AM., Moník, M. et al. (2025). Tracking the Hunter: A Study of the Personal Gear of a Gravettian Hunter-Gatherer from Milovice IV. J Paleo Arch 8, 24.