3.300 Yıllık Babun Kafatası, Gizemli Krallığa İşaret Ediyor

Arkeologlar, Punt’un gerçekten var olduğuna ikna oldular ve bilinen ilk Punt ‘hazinesini’ bugünlerde ellerinde tutuyor olabilirler.

Antik Mısır efsaneleri gözüpek gezginlerin altın, tütsü ve mür gibi harikulade ürünler ele geçirdiği büyülü uzak bir yerden bahseder. Mısırlıların sıklıkla Tanrı’nın toprağı olarak da adlandırdığı Punt, bilinen en eski fantezi hikayesi olarak da tanımlanır. Arkeologlar, Punt’un gerçekten var olduğuna ikna oldular ve bilinen ilk Punt hazinesini bugünlerde ellerinde tutuyor olabilirler: efsanevi topraklardan gelme ihtimali olan 3300 yıllık bir babun kafatası. 

Mısırlılar, Punt’a ilk olarak 4500 yıl önce gitmeye başladılar ve hiyeroglif yazılarına bakılırsa bu seyahatler 1000 yıldan fazla bir süre devam etti. Ancak bu yazılar ve sanat eserleri Mısırlıların Punt’tan getirdikleri ürünleri – reçineler, metaller, ahşaplar ve egzotik hayvanlar- listelese de arkeologlar bu ürünlere dair çok az sağlam kanıt bulabildiler. 

(Maymun Resimleri, Bronz Çağdaki Geniş Etkileşimi Gösteriyor)

Şimdi ise babun kafatası bu durumu değiştirmiş olabilir. Darthmouth Üniversitesi’nden primatolog Nathaniel Dominy ve ekip arkadaşları, kafatasını British Museum arşivlerinde keşfettiler. Kalıntılar 19. yüzyıl arkeologları tarafından antik Mısır şehri Teb’de bulunan habeşistan babununa ait. Mısırlılar habeşistan babunlarını bilgelik tanrısı Thoth’un vücut bulmuş hali olarak kutsal saydılar ve aynı zamanda primatları, büyük Güneş Tanrısı Amun-Ra ile ilişkilendirdiler. Ancak primatlar, Mısır’ın yerlileri değil.

Dominy ve iş arkadaşları, hayvanın anavatanına dair bir ipucu yakalamak için babunun diş minesindeki kimyasal izotoplar üzerinde çalıştı. Bir bölgedeki toprak ve suyun ayırt edici bir stronsiyum izotop oranı vardır. Bu izotopik imza, bir hayvanın yaşamının ilk yıllarında diş minesine kazınır ve hayvan daha sonra farklı bir bölgeye gitse de değişmeden kalır. 

Diş minesindeki stronsiyum oranı antik babunun Mısır’da doğmadığını ortaya çıkardı. Doğu Afrika ve Arap Yarımadası boyunca bulunan 31 modern babunun stronsiyum oranı analizleri, hayvanın günümüz Eritre, Etiyopya ve kuzeybatı Somali’de doğduğunu gösteriyor.

Dominy’e göre çoğu arkeolog Punt’un bulunduğu yerin burası olduğunu düşünüyor ve bu durum babunun bilinen ilk Punt ‘hazinesi’ olduğuna işaret ediyor.

Boston Üniversitesi’nden arkeolog Kathryn Bard, Punt limanlarının muhtemelen Ertire’nin altında ya da Doğu Sudan’da kıyıya 200 km mesafede bulunduğunu söylüyor. 2001 ile 2011 arasında, kendisi ve arkeolog Rodolfo Fattovic Mısır’ın Kızıldeniz kıyısında Mersa/Wadi Gawasis olarak bilinen bir bölge kazdılar ve Punt’a yolculuğu belgeleyen bir 2800 yıllık taş kitabe budular. Aynı zamanda büyük olasılıkla Punt’tan ele geçirilmiş olan Sudan-Eritre bölgelerinin karakteristik stilini taşıyan çanak çömlek parçaları açığa çıkardılar.

Brad’e göre yeni çalışma “Punt’un yerine yönelik başka bir kanıt” sunuyor. Fakat Babunun bilinen ilk Punt hazinesi olmadığını, çünkü Mersa/Wadi Gawasis’teki kazılarının değerli obsidyen ve abanoz parçaları ortaya çıkardığını söylüyor.

Ancak Dominy’e göre bu objelerin Punt’tan geldiği net değil, örneğin abanozun Afrika boyunca geniş bir dağılımı var. 

American Center of Oriental Research’te arkeolog olan Pearce Paul Creasman’a göre, bu buluntular ne olursa olsun tam olarak kavrayamadığımız bu gizemli yeri daha iyi anlamak için atılmış çok önemli bir adım. 

Science Magazine. 15 Aralık 2020.

Makale: Dominy, N. J., Ikram, S., Moritz, G. L., Wheatley, P. V., Christensen, J. N., Chipman, J. W., & Koch, P. L. (2020). Mummified baboons reveal the far reach of early Egyptian mariners. Elife, 9, e60860.