2,75 Milyon Yıllık Taş Aletler, Dönüm Noktasına İşaret Ediyor

Kenya’da Turkana Havzası’nda bulunan 2,75 milyon yıllık taş aletler, insan evriminde bir dönüm noktasına işaret ediyor olabilir.

Erken insanların, yinelenen orman yangınları, kuraklıklar ve dramatik çevresel değişimlerle boğuşurken, neredeyse 300.000 yıl boyunca taş aletleri titizlikle ürettiklerini hayal edin. Nature Communications’ta yayımlanan bir çalışma, Kenya’daki Turkana Havzası’ndan kalıcı bir teknolojik geleneğe dair dikkat çekici kanıtları gün yüzüne çıkardı.

Makalenin başlığı: “Early Oldowan technology thrived during Pliocene environmental change in the Turkana Basin, Kenya” (Kenya Turkana Havzası’nda Pliyosen çevresel değişimleri sırasında erken Oldowan teknolojisi gelişti).

Uluslararası ve çok merkezli bir araştırma ekibi, Namorotukunan Alanı’nda şimdiye kadar keşfedilmiş en eski ve en uzun süreli erken Oldowan taş alet dizilerinden birini ortaya çıkardı; bunlar yaklaşık 2,75 ila 2,44 milyon yıl öncesine tarihleniyor.

(İlgili: İnsanlar 1,78 Milyon Yıl Önce Filleri Kesip Doğramaya Başladı)

Özünde, homininler tarafından yapılmış en erken çok amaçlı “İsviçre çakıları” olan bu eserler, atalarımızın, Dünya tarihinin çevresel açıdan en çalkantılı dönemlerinden birinde yalnızca hayatta kalmakla kalmayıp gelişmiş olduklarını gösteriyor.

“Bu alan, olağanüstü bir kültürel devamlılık öyküsü anlatıyor” diyor başyazar David R. Braun (George Washington Üniversitesi antropoloji profesörü). “Gördüğümüz şey tek seferlik bir yenilik değil—uzun soluklu bir teknolojik gelenek.”

“Bulgularımız, alet kullanımının primat atalarımız arasında daha genelleşmiş bir adaptasyon olabileceğini öne sürüyor” diye ekliyor çalışmanın kıdemli yazarı Susana Carvalho (Mozambik Gorongosa Ulusal Parkı bilim direktörü).

“Mamorotukunan, çoktan geride kalmış değişken bir dünyaya nadir bir mercek sunuyor; yer değiştiren nehirler, kavurup geçen yangınlar, yaklaşan kuraklık ve aletler. Yaklaşık 300.000 yıldır aynı zanaat varlığını sürdürüyor ve belki de en eski alışkanlıklarımızdan birinin köklerini açığa çıkarıyor: Değişime karşı kendimizi korumak için teknolojiyi kullanmak” diyor yazışmadan sorumlu yazar Dan V. Palcu Rolier (GeoEcoMar, Utrecht Üniversitesi ve São Paulo Üniversitesi kıdemli araştırmacısı).

Başlıca bulgular

Yüzbinlerce yıl boyunca teknik ustalık: Erken homininler, keskin kenarlı taş aletleri olağanüstü bir tutarlılıkla ürettiler; bu da sayısız kuşak boyunca aktarılan ileri düzey beceri ve bilgiye (istikrarlı bir mirasa) işaret ediyor.

Eski kayalarla en ileri bilim: Volkanik kül tarihlemesi, eski çökellerde “donmuş” manyetik sinyaller, kayaların kimyasal imzaları ve mikroskobik bitki kalıntıları kullanılarak, teknolojinin insan evrimindeki rolünü anlamaya bağlam sağlayan epik bir iklimsel anlatı bir araya getirildi.

İklim kaosu karşısında gelişmek: Bu alet yapıcılar radikal çevresel altüst oluşlardan geçti. Esnek teknolojileri, et dahil yeni diyetlerin kapısını açarak sıkıntıyı bir hayatta kalma avantajına dönüştürdü.

Uzmanlar ne diyor?

Sahada zanaat çarpıcı biçimde tutarlı. “Bu bulgular, yaklaşık 2,75 milyon yıl önce homininlerin keskin taş aletler yapmada zaten usta olduklarını gösteriyor; bu da Oldowan teknolojisinin başlangıcının sandığımızdan daha eski olabileceğine işaret ediyor” diyor George Washington Üniversitesi’nden Niguss Baraki.

Kesim izleri de net. “Namorotukunan’da kesik izleri, taş aletleri et tüketimiyle ilişkilendiriyor; bu da değişen doğal ortam boyunca sürdürülen genişlemiş bir diyeti ortaya koyuyor” diyor Fairfield Üniversitesi’nden Frances Forrest.

Bitki fosili kaydı inanılmaz bir hikaye anlatıyor. “Doğal ortam, yemyeşil sulak alanlardan kuru, yangınların kül ettiği çayırlara ve yarı çöllere kaydı” diyor Kenya Ulusal Müzeleri / Max Planck Enstitüsü’nden Rahab N. Kinyanjui. “Ve bitki örtüsü değişirken, alet yapımı sabit kaldı. Bu, dayanıklılıktır.”

George Washington University. 4 Kasım 2025.

Makale: Braun, D.R., Palcu Rolier, D.V., Advokaat, E.L. et al. (2025). Early Oldowan technology thrived during Pliocene environmental change in the Turkana Basin, Kenya. Nat Commun 16, 9401.