2 Milyon Yıllık Taş Topların Gizemi Çözüldü

Yaklaşık 2 milyon yıl boyunca insanlar taşları el büyüklüğünde toplar haline getirdi, ancak arkeologlar bunun neden olduğundan emin değildi.

Artık nedenini biliyoruz: Yapılan araştırmaya göre eski insanlar, onları hayvan kemiklerinin içindeki lezzetli kemik iliğine ulaşmak için alet olarak kullanıyordu.

Başka bir deyişle, bir kemiği eğer bir çorba konservesi olarak düşünürsek, bu antik taş toplar da konserve açacakları olurdu.

Bulgular oldukça dikkat çekici; arkeologlar onlarca yıldır antik insanların bu taş topları nasıl kullandığını merak ediyordu.

Araştırmanın baş yazarı Ella Assaf, “Çalışmamız, insanlar tarafından yaklaşık 2 milyon yıldır üretilen bu gizemli şekilli taş topların işlevine ilişkin ilk kez kanıt sağladı.” diyor.

(Tarihöncesi İnsanlar İlikli Kemikleri Konserve Gibi Saklıyordu)

Arkeologlar, Afrika, Avrupa ve Asya’daki dünyanın en eski arkeolojik alanlarından bazılarında “bu esrarengiz eserleri” buldular, ancak modern zamanlarda hiç kimse bu antik yuvarlak taşların nasıl kullanıldığını bulamadı.

Assaf ve ekibi, insanların yaklaşık 400.000 ila 200.000 yıl önce yaşadığı İsrail’deki Qesem Mağarası’nda 30 adet taş top ile karşılaştıklarında bu durum değişti.

30 toptan 29’u, mağarada çakmaktaşından yapılmış yüz binlerce taş aletin aksine kireçtaşı veya dolomit kayadan yapılmıştı.

Assaf, Qesem Mağarası’nda bulunan diğer aletlerin zamanları için yenilikçi olduğunu, ancak topların çok eski bir teknolojiyi temsil ettiğini söylüyor. Aslında, taş topların Qesem’deki varlığı, aynı zamanda Levant bölgesindeki son görünümlerini temsil ediyor.

Kemiklere vurmak

Taş topların gizemini çözmek için kıdemli araştırmacı Emanuela Cristiani ve meslektaşları, taş topları mikroskobik olarak incelediler. Taşların mağara sakinleri tarafından hayvan kemiklerini kırmak ve besleyici iliği çıkarmak için kullanıldığını gösteren aşınma izleri ve organik kalıntılar keşfettiler.

Ancak, uluslararası ekip emin olmak istedi, bu yüzden iki deney yaptılar. İlkinde kemikleri parçalamak için parke taşları (çakıl taşlarından daha büyük, doğal yuvarlak taşlar) kullandılar. İkincisinde, ekip kendi taş toplarını şekillendirmek için aletler kullandı ve sonra bunları kemiklerde test etti.

(Antik İnsanlar Yiyeceklerini Bozulmadan Nasıl Saklıyorlardı?)

Bazı kemikleri kırdıktan sonra ekip, şekillendirilmiş taş topların, kemikleri kırma ve kemik iliğine ulaşmada doğal olanlardan çok daha verimli olduğunu öğrendi, bu da mikroskobik analizlerin sonucunu destekledi.

Assaf, “Bu aletler rahat bir tutuş sağlıyor, kolayca kırılmıyor ve birden fazla çıkıntısı olduğu için bunları döndürebilir ve tekrar tekrar kullanabilirsiniz. Yüksek sırtları kemiği ‘temiz’ bir şekilde kırmaya yardımcı olur ve iliği nispeten kolayca çıkarabilirsiniz.” diyor.

Dahası, kemikleri kırmak, modern taşların üzerinde, antik taş toplardaki arkeolojik izlere çok benzeyen küçük aşınma izleri bıraktı. “Bu durum, bu aletlerin gerçekten kemik iliği çıkarmak için kullanıldığına dair ön varsayımımızı doğruladı.”

İkincil keşif

Antik taş toplar, zamanla elementlere maruz kalmanın neden olduğu parlak bir tabaka ile kaplanmıştı. İlginç bir şekilde, sedef benzeri bu katman, mağaradaki diğer taş aletlerde bulunan katmanlardan farklıydı, bu da topların çok uzun bir süre farklı bir ortama maruz kaldığını ve daha sonra mağara sakinleri tarafından toplandığını ve içeriye taşındığını gösteriyordu.

Aslında, Qesem Mağarası sakinleri, ikinci el alışverişçiler gibi bu taşları tekrar kullanıyor gibi gözüküyorlardı.

Assaf, “Qesem halkı, muhtemelen kendilerine özgü yuvarlak morfolojileri nedeniyle birinin yaptığı bu eski, hazır aletleri seçti. Bu rastgele bir seçim değildi – özellikle kemik kırma faaliyetleri için onları mağaraya getirdiler.” diyor.

Kemik iliği, bir hayvan vücudundaki en çok yağ asidi yüzdesine sahiptir, bu nedenle bu taşlar, alt Paleolitik dönemde, Qesem Mağarasında ve muhtemelen başka yerlerde insan kalori alımını ve adaptasyonunu artırmaya yardımcı olabilirdi.

Makale: Assaf, E., Caricola, I., Gopher, A., Rosell, J., Blasco, R., Bar, O., … & Cristiani, E. (2020). Shaped stone balls were used for bone marrow extraction at Lower Paleolithic Qesem Cave, Israel. Plos one, 15(4), e0230972.