14 Maddede Türkiye’de İzinli Definecilik Gerçeği

Toprağın eşelendiği her yerden tarihi eser çıkan Türkiye’de her yıl binlerce kaçak kazı yapılıyor. Bu kazılarda defineciler tarafından bulunan binlerce eser ya yurtdışına kaçırılıyor, ya tahrip ediliyor ya da ülke içinde satılıyor. İnsanlık mirası sayılan bu eserlerin kaçakçılar tarafından tahrip edilmesi ise bir türlü durdurulamıyor. Yalnızca birkaçının yakalandığı bu kaçakçıların sayısını tahmin etmek bile oldukça güç.

Peki Türkiye’de bakanlıktan izin alınarak define aramak mümkün mü? Evet mümkün. Kültür Varlıkları sitesinde izinli definecilik kuralları ile sıralanmış. Fakat şu ana kadar yapılan define aramalarında hiçbir şey bulunmadığı da eklenmiş. İşte maddelerle Türkiye’de izin definecilik:

1-Define Aramak İçin Ne Yapmalı?

Define aramak isteyenler, define arayacakları yerin bağlı olduğu mülki amire Define Arama Yönetmeliği’nin 7. maddesinde yer alan belgelerle birlikte bir dilekçe ile müracaat ederler.
Dilekçede arama maksadı açıkça belirtilir ve define aranacak yerin il, ilçe, bucak, köy, mahalle, sokak ve ev numarası bildirilir. Ayrıca bu yerin ekili, dikili, meskûn, gayrimeskûn, tapulu ve tapusuz olup olmadığı ve kime ait olduğu açıklanır.

2-Türkiye genelinde define aramak için izin almak mümkün mü?

Türkiye genelinde define arama izni verilemez. Define aranacak yer 100 m2yi geçemez.

3-Define aramak istediğim arazinin mülkiyeti kişiye ait değilse ne yapmalı?

Define aranacak yer sahipli ise; gerçek kişilerden noterden tasdikli muvafakatname, tüzel kişilerden de yetkili organlarından alınacak muvafakat yazısının alınması gerekmektedir.

 4-Define aramak istediğim arazinin birden çok sahibi varsa ne yapmalı?

Tüm hissedarlardan noterden tasdikli muvafakatname alınması gerekmektedir.

5-Define araması için Kültür ve Turizm Bakanlığı maddi destek ve ekipman sağlar mı?

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Define Arama Ruhsatı sahiplerine maddi destek ve ekipman sağlanmamaktadır.

6-Define Arama Ruhsatı sahibinin maddi sorumlulukları var mı?

Define aranacak yeri incelemeye gidecek müze ihtisas elemanı ile aramada bulunacak ihtisas elemanı, Maliye, Gümrük ve İçişleri Bakanlıkları temsilcilerinin yol masrafı ve birinci derece devlet memuru harcırahı üzerinden yevmiyeleri define arayıcısı tarafından ödenir. Bu yevmiler günlük zorunlu giderleri karşılamadığı takdirde, aradaki fark yevmiyelerin %50’sini geçmemek şartıyla define arayıcısı tarafından ayrıca ödenir.

Define aramasından doğacak zarar ziyan ve kazı yapılan yerin eski haline getirilmesi ile ilgili masraflar define arayıcısına aittir. Bu masrafların tahmini tutarı ilgili müze müdürlüğünce tespit edilir.

Define arama yerini incelemeye gidecek müze ihtisas elemanın harcırahı önceden yukarıda belirtilen harcamalar arama başlamadan önce arayıcı tarafından bir devlet bankasına müze müdürlüğü adına yatırılır.

7-Define arama kazısı sonucunda bulunan defineden ne kadar pay alınır?

Bulunan definenin Maliye ve Gümrük Bakanlığınca geçer akçe olarak değeri tespit edilir. Define Hazineye ait arazide bulunmuşsa %50’si arayıcıya, özel veya tüzel kişilere ait arazide bulunmuşsa, %40’ı arayıcıya, %10’u ise mülk sahibine verilir.

8-Türkiye’de son 5 yılda kaç tane ruhsatlı define kazısı yapıldı?

9-Yapılan define kazıları sonucunda define bulundu mu?

Yapılan izinli define kazıları bünyesinde herhangi bir buluntuya rastlanmamıştır.

10-Bulunan tarihi eser ne yapmalı?

Taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını bulanlar, malik oldukları veya kullandıkları arazinin içinde kültür ve tabiat varlığı bulunduğunu bilenler veya yeni haberdar olan malik ve zilyetler, bunu en geç üç gün içinde, en yakın müze müdürlüğüne veya köyde muhtara veya diğer yerlerde mülki idare amirlerine bildirmeye mecburdurlar.

Kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili olarak bildirim yükümlülüğüne mazereti olmaksızın ve bilerek aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bildirimi yapılmamış olan kültür ve tabiat varlığını satışa arz eden, satan, veren, satın alan, kabul eden kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

11-Bulunan tarihi eser müzeye götürülse para alınır mı?

Korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı olup olmadığını, müzeye alınacaklarla alınmayacakları tespit etmek ve müzelere alınmasına karar verilmesi durumunda kıymetini belirlemek için müze uzmanları tarafından  “ Değerlendirme ve Kıymet Takdir Komisyonu” oluşturulur. Müzelere alınması uygun görülen eser için komisyonca belirlenen maddi bedel eseri getiren şahsa ödenir.

12-Dededen kalma ata yadigârı silah (halı, kilim, madalyon, kap-kacak vs.) varsa ne yapmalı?

En yakın Müze Müdürlüğüne gidilerek ata yadigârı objenin korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı olup olmadığı yönünde bir incelemenin yaptırılması gereklidir.

13- İnternette eser satışı yapabilir mi?

Korunması gerekli etnografik nitelikli kültür varlıklarından müzelere alınması gerekli görülmeyen taşınır kültür varlıkları için Müze Müdürlüklerince “Tescile Tabi Taşınır Kültür ve Tabiat Varlığı Belgesi” düzenlenerek sahibine iade edilir
Bu belge sahipleri tarafından esere ilişkin alım-satım ve el değiştirme işlemleri mahalline en yakın müze müdürlüğünde yapılır, yeni durum belgenin verildiği müzeye yazılı beyan edilir. Yasa dışı yollarla başkasına devredilmesi, satılması ve yurt dışına çıkarılması yasaktır.

14- Yurtdışından eser getirmek serbest mi?

Yurtdışından ülkemize eser getirmek serbesttir. Ancak, ülkemiz kökenli olmamakla birlikte bir başka ülkenin korunması gerekli kültür varlıklarından olabileceği ve taraf olunan uluslararası sözleşmeler gereği köken ülkeye iadesi gerekebileceğinden getirilen eserlerin gümrükte beyan edilmesi gerekmektedir.