120 Milyon Yıllık Kuşun Gösterişli ama Kullanışsız Kuyruğu Vardı

Bir tavuskuşu gibi göz kamaştırıcı tüyleri olan bu Kretase dönemi kuşunun, eşlerini cezbetmeye yaradığı düşünülen süslü kuyruk tüyleri vardı.

120 milyon yıl önce günümüzde Çin olan bölgede yaşamış, soyu tükenmiş bir kuş olan Yuanchuavis ile tanışın. Bilim insanları, antik kuşların evrimine dair yeni bilgileri ortaya çıkardıklarını söyleyerek, gösterişli kuyruk tüylerinin; işlevsel ve dekoratif özelliklerin bir karışımını içerdiğini açıklıyor. 

Current Biology’de yayımlanan araştırmada, vücudundan daha uzun bir çift kuyruk tüyü olan erken Kretase kuşu olan Yuanchuavis’i anlatılıyor. Chicago’daki Field Museum’dan ortak yazar Jingmai O’Connor, bu tüylerin pek aerodinamik olmadığını ve muhtemelen eşleri çekmek için dekoratif bir amaca hizmet ettiğini söylüyor.

Ancak bu kuş aynı zamanda uçmayı mümkün kılan daha kısa kuyruk tüylerine de sahipti. Yuanchuavis için bu durum, cinsel seçilimin, doğal seçilimle karşıtlık içinde olduğu bir durumdu. Bu karşıtlıkların kombinasyonu, ayırt edici özelliklere sahip olan bu canlıların ortaya çıkmasına neden olmuştu.

(Kuşların Dinozor Olduğunu Nereden Biliyoruz?)

O’Connor, söz konusu fosilin, Kuzeydoğu Çin’de yer alan ve tüy gibi yumuşak dokuların izlerini de içeren mükemmel şekilde korunmuş fosiller ile bilinen Jehol Lagerstatten bölgesindeki tortulardan çıkarıldığını söylüyor. Bu mükemmel derecede korunma düzeyi, antik göllere hızlı bir şekilde gömülmenin sonucuydu. Bu örneğin alındığı tortu, 120 milyon yıl öncesine, yani erken Kretase döneme kadar uzanıyor ve soyu tükenmiş hayvanın adı, Çin mitolojisindeki bir kuş olan Yuanchu’dan geliyor. 

Yuanchuavis biraz küçüktü; neredeyse bir mavi alakarga büyüklüğündeydi. O’Connor “İskeleti, erken kuş evriminin karmaşıklığına ve modern kuşun evrimine benzeyen, ilkel ve yeni ortaya çıkmış özelliklerin bir kombinasyonuna sahip.” diyor.

Vücut uzunluğunun yüzde 150’si kadar olan iki uzun kuyruk tüyü, Yuanchuavis’in en belirgin fiziksel özelliğiydi. Önemli olan, bununla birlikte kuşun da bir kılkuyruğu vardı. Bu, iki uzun kuyruğun ve kısa kuyruk yelpazesinin bir birleşimiydi. Kılkuyruklar, güneş kuşları ve quetzal kuşları gibi modern kuşlarda görülüyor. Ancak vahşi, başarılı bir Mezozoik kuş grubu olan Enantiornithes’te bilinen ilk kılkuyruk örneği.

O’Connor, “Kılkuyruk, hem doğal hem de cinsel seçilim tarafından şekillendirilen bir kuyruk şeklidir ve her iki amaca da hizmet eder. Hem hayatta kalma hem de üreme şansını artırır. Kuyruk yelpazesi, uçuş sırasında yardımcı olmak için yükselmeyi sağlarken, iki uzun kuyruk tüyü, eşleri çekmek için kullanılabilecek süslerdir.” diyor.

Evrimde bir fenomen olarak cinsel seçilim, son derece ilginçtir çünkü konu optimal işleve geldiğinde genellikle bir türün aleyhine çalışır. Kuşlar özellikle buna yatkındır, ayrıntılı tüyler, süsler, sesler ve danslar geliştirirler. Konu; göz alıcı, seksi bir görünümün genellikle gereksiz, eğlence ağırlıklı oluşu ve hatta zararlı özelliklerin artmasına neden olması. Fakat ilgili dişilere açık mesaj ilettikleri için bu erkeklerin görüntülerinin tüm amacı: “Bu tuhaf özelliklerime rağmen, dayanıklı, sağlıklı ve genlerinizi aktarmanıza yardımcı olabilecek biriyim.” mesajını vermektir. Bu nedenle evrimci biyologlar bu cinsel görüntülere “dürüst sinyaller” adını veriyorlar. 

Yeni makalenin yazarları, Yuanchuavis’in iki uzun kuyruğunun tam olarak ‘dürüst sinyal’ olduğunu savunuyor.

O’Connor, “Kuyruk tüyleri çok uzun ve uzun kuyruklar hemen hemen her zaman süslüdür. Tüy ne kadar uzun veya büyük olursa, onu büyütmek için o kadar fazla enerji yatırımı gerekir. Daha sonra tüyler, uçmayı zorlaştıran sürtünme yaratır, bu nedenle hareket etmek için daha fazla enerji gerekir. İki uzun tüye sahip olmak, kuşa çok pahalıya mal oldu ve bunlar hayatta kalma şansını artıran bir şey değildi. Bu bir süs olması gerektiği anlamına gelir. Bu süslemenin ne kadar büyük bir engel olduğunu söylemek zor. Harcaması gereken enerji gereksinimini, kuyruk yelpazesi ile bir şekilde dengelemiş olabilir.” diyor.

Yani, eğer Yuanchuavis’in erkek üyeleri uçma yetisine sahipse, muhtemelen kötü bir uçuş gerçekleştiriyorlardı.

Araştırmaya dâhil olmayan Hong Kong Üniversitesi’nden omurgalı paleontoloğu Michael Pittman, cinsel seçilimin uzun tüylerle sonuçlanmasının tamamen mümkün olduğunu, ancak bu alanda “bilgi boşluklarının” hala mevcut olduğunu söylüyor. Bununla birlikte Pittman, yeni çalışmanın modern kuşlar hakkında zaten bildiklerimizi, kuyruk tüylerini görebildiğimiz, ancak kuyruk tüylerinin nasıl kullanıldığını doğrudan gözlemleyebileceğimiz, erken dönem kuyruk tüyü evriminin daha net bir şekilde anlaşılmasının yolunu açtığını söylüyor.

Uppsala Üniversitesi’nde paleontolog ve antik kuşlar konusunda uzman olan Dennis Voeten, cinsel seçilimin Kretase kuşlarının kuyruk tüylerini şekillendirdiği fikrinin yeni bir şey olmadığını açıklıyor.

Araştırmaya dâhil olmayan Voeten “Küçük, koşan dinozorlarda cinsel seçilimin, en nihayetinde uçmaya hazır kanatlarla sonuçlanabilecek olan kol tüylerinin detaylandırılmasını artırmış olabileceği bile çoktan öne sürülmüştü.” diyor. Başka bir deyişle, cinsel seçilim en başta kanatların ortaya çıkmasına neden olmuş olabilir! 

Voeten, ”Yeni çalışma, kuşlar da dâhil olmak üzere dinozorların tüylerinin “son derece uyumlu” olduğu yönünde ortaya çıkan fikirle çok iyi örtüşüyor ve evrimsel tarih boyunca kuşların “şaşırtıcı” çeşitliliğini açıklamaya yardımcı oluyor.” şeklinde ekliyor.

Yuanchuavisler ile ilgili diğer makul varsayımlar, çok iyi uçamayan bir kuş olarak, muhtemelen yoğun, kaynak açısından zengin ormanlarda yaşadığı ve uzun kuyruklarının yükü altındaki erkeklerin muhtemelen yavru kuşların yetiştirilmesine dâhil olmadığı.

Dahası, Enantiornithes, kuş olmayan tüm dinozorları yok eden Chicxulub kitlesel yok oluşundan sağ çıkamadığı için, Yuanchuavis’in keşfi neden sadece birkaç kuşun hayatta kaldığını açıklamaya yardımcı olabilir.

Gizmodo. 16 Eylül 2021.

Makale: Wang, M., O’Connor, J. K., Zhao, T., Pan, Y., Zheng, X., Wang, X., & Zhou, Z. (2021). An Early Cretaceous enantiornithine bird with a pintail. Current Biology.