1.000 Yıllık El Yazmasının Parçaları Bir Prensese mi Ait?

17. yüzyıl ait kitap cildinde bulunan 11. yüzyıla ait parşömen parçaları, Norman İstilası sonrası İngiltere’den kaçan bir prensese ait olabilir.

Alkmaar Bölgesel Arşivi’nde özel bir bulgu elde edildi: 17. yüzyıldan kalma bir dizi kitap cildi, 11. yüzyıla ait bir el yazmasından parşömen parçalarını içeriyordu. Orijinal el yazması, Norman İstilası sonrası İngiltere’den kaçmış bir prensese ait olabilir.

16 ve 17. yüzyıllarda çok sayıda kitap basıldı ve ciltlendi. Ciltçiler, kitap ciltlerini güçlendirmek için parşömen kullanıyorlardı. Bu malzeme pahalıydı ve bu nedenle insanlar sıklıkla eski, Orta Çağ el yazmalarını kesip kullanmayı tercih ediyorlardı. Bunlar genellikle, oldukça fazla Katoliklik içeren kitaplar veya artık okunamayan bir dilde yazılmış kitaplar gibi değerini kaybetmiş el yazmalarından oluşuyordu.

Alkmaar Bölgesel Arşivi’ndeki bazı kitap ciltlerinde oldukça özel bir şey bulundu: 11. yüzyıldan kalma bir el yazmasına ait 21 tane parça, neredeyse 1.000 yıllık bir Latince ilahi ve bunun Eski İngilizce ile yazılmış açıklamaları.

(İlgili: Herculaneum’da Kömürleşen Bir Papirüs Yapay Zeka ile Okundu!)

Leiden’da bulunan bir üniversitede Orta Çağ İngilizcesi konusunda kıdemli öğretim görevlisi olan Thijs Porck, parçaların oluşturduğu metin ile parçaların kaynağını bulma ve analiz etme sürecinde yer aldı.

Latince Bir İlahide Eski İngilizce ile Yazılmış Açıklamalar

Eski İngilizce, yaklaşık 500 ile 1100 yılları arasında konuşuluyordu ve Almanca, Frizye dili ve Flemenkçeye oldukça benziyordu. Bu, her Latince kelimenin üzerine Eski İngilizce çevirisinin yazıldığı Alkmaar’da keşfedilen parçalardan açıkça anlaşılabiliyor: “Tota die”nin üzerinde “ælce dæg”; “exitus aquarum”un üzerinde “utgang wætera”; ve “sanctus”un üzerinde “halig”. Bu Eski İngilizce ile yazılmış açıklamaların muhtemelen öğretici bir amacı bulunuyordu, satır aralarındaki bu çeviriler yardımı ile bu ilahiyi okuyan kişi Latince öğrenebilirdi.

Akademisyenlere göre, Alkmaar’da toplam 500’den fazla Eski İngilizce ile yazılmış açıklamanın bulunması önem taşıyor. Çünkü bunlar bize, Erken Dönem Orta Çağ İngiltere’sinin dili hakkında daha fazla şey öğretebilir. Örneğin parçalar, başka hiçbir yerde bulunmayan bir dizi kelime biçimini içeriyor. Latince “commotionem” -hareket- anlamına gelen “gewændunga” kelimesi ile buna örnek verilebilir – burada, Flemenkçe wending “bükülmek, dönmek” kelimesini tanıyabilirsiniz.

El Yazmasının Asıl Sahibi: Sığınmacı Bir Prenses mi?

Porck’un araştırması, kitabın 1.600 yılı civarında Leiden’da ciltlendiğini gösteriyor, ancak Leidenlı bir ciltçi nasıl 11. yüzyıldan kalma bir İngiliz el yazmasını edindi? 16. yüzyılın ortalarında İngiltere kaynaklı el yazmalarının, ciltçiler ve sabuncular tarafından yeniden kullanılabilmesi için gemilerle Avrupa kıtasına nakledildiği biliniyor. Bunlar arasında Eski İngilizce ile yazılmış açıklamaları bulunan bu el yazmasının da olması oldukça muhtemel görünüyor, ancak ikinci bir teori daha var.

Bu, 1.066 yılında gerçekleşen Norman İstilası’ndan sonra Avrupa’ya kaçan İngiliz Prensesi Gunhild’e ait, kaçarken yanında götürdüğü, uzun zamandır kayıp olan ve Eski İngilizce ile yazılmış açıklamaları bulunan bir ilahi olabilir. Gunhild, 1.087 yılında Brugge’de öldü ve yanında getirmiş olduğu ilahi ile diğer değerli varlıklarını St. Donaas Kilisesi’ne bağışladı. Geride bıraktığı ilahi orada, en son 1561 yılında görüldü ve “burada tam olarak anlaşılamayan” İngilizce açıklamalı ilahi olarak tanımlandı.

O zamandan bu yana, Gunhild’in ilahisine dair tüm izler kayboldu. Ancak Porck, Donaas Kilisesi’nin kitaplarına 1580 yılında Kalvinistler tarafından el konulduğunu öğrenmeyi başardı: İşe yarayan kitaplarla bir halk kütüphanesi kurmuşlar, ancak ihtiyaç duyulmayan diğer kitaplar satılmıştı. Anlaşılamaz açıklamaları ile birlikte bir ilahi, ikinci kategoriye ait olmalı gibi görünüyor. Öyleyse bu ilahi nihayetinde Leidenlı bir ciltçinin eline nasıl geçti? Belki de Alkmaar kitap ciltlerinde bulunan bu parçalar bir kraliyet kitabına aitti!

Leiden University. 11 Ocak 2024.

Makale: Porck T. 2024. Newly Discovered Pieces of an Old English Glossed Psalter: The Alkmaar Fragments of the N-Psalter. Anglo-Saxon England. Published online:1-66.