8000 Yıllık Hevsel Bahçeleri Proje Alanı İlan Edildi ama Bilgilendirme Yapılmıyor

644 Sayılı KHK ile “Özel proje alanı” ilan edilen Diyarbakır’daki ünlü Hevsel Bahçeleri hakkında proje kabul edilmiş olmasına rağmen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından proje hakkında herhangi bir açıklama yapılmıyor.

Tarımın doğduğu topraklar olan Mezopotamya’nın en önemli ekolojik ve tarihi alanlarından biri olan ve 2015 yılından bu yana UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesi’nde bulunan Diyarbakır’daki Hevsel Bahçeleri, Diyarbakır’ı çevreleyen surların doğu kısmında, Dicle Nehri kıyısında, yaklaşık 10,000 dönümlük alana yayılmakta.

Önemli bir kültür ve ekoloji birikimine sahip olan Hevsel Bahçeleri, 644 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendi ve 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı onayı ile 28 Aralık 2016 tarihinde  “Özel Proje Alanı” ilan edildi. Projenin kamuya duyurulması ve askıya çıkması gerekmesine rağmen o günden beri bakanlık tarafından proje hakkında herhangi bir açıklama yapılmış değil.

Gazeteci Hülya Emeç’e konu ile ilgili konuşan Şehir Plancıları Odası Diyarbakır Şube Eş Başkanı Büşra Cizrelioğulları, projenin içeriğinin gizlenmesine tepki gösterdi.

Yasa ve yönetmeliklerin çıkarılan projelere itiraz etme hakkını verdiğini söyleyen Cizrelioğulları, Dicle Vadisi ve Hevsel Bahçeleri’ne ilişkin Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’nden projeyi istediklerini, bilgi verilmemesi durumunda itiraz edeceklerini dile getirdi.

Cizrelioğlunun aktardıkları şöyle;

“Bu alanda nazım ve imar planı değişiklikleri yapılıyor. Bu alanın askı ilan tutanağına ulaştık, fakat projenin içeriğine dair herhangi bir bilgi edinemedik. Hangi alan özel proje alanı ilan edilmiş. Dicle Vadisi ve Hevsel Bahçeleri çok geniş bir alandır. Birinci uygulama etabı neresidir henüz bilmiyoruz.

Askıda olan planların açık, alanın şeffaf şekilde gösterilmesi ve kamuoyuyla paylaşılması lazım. Buna ilişkin yönetmeliklerde de kesin hükümler var. Halkın kent bileşenlerinin de hakkı gasp ediliyor.”

30 günlük bir itiraz süresinin olduğunu ancak proje üzerinde herhangi bir itirazda bulunabilmek için öncelikle projeyi görmeleri gerektiğini belirten Cizrelioğulları, Özel Proje Alanı ilanıyla birlikte yaşanabilecekleri ise şöyle sıraladı:

“Özel Proje Alanı’nın ilanı aslında başka hiçbir kurumun söz hakkı olmaksızın Çevre Şehircilik Bakanlığı’nın direkt bir şekilde buraya planlarını, parselasyonunu kimseye sormaksızın yapma yetkisi veriyor. Bu başlı başına bir problem. Bakanlık şimdi Dicle Vadisi ve Hevsel bahçelerini imara mı yoksa cazibe merkezleri haline mi getirecek bilmiyoruz. Hevsel bahçeleri ve Dicle Vadisi’nin bir kısmı bakanlığa verilmiş durumda. Bu alan parçalı ele alınacak bir yer değil. Bütüncül yaklaşımla korunması gereken bir alandır. Daha önce Dicle Vadisi’ne ilişkin plan ve projeler yapıldı. Yapılan projelerde bu alanı bir cazibe merkezi haline getirme çabası içerisindeydi. Oysa koruma ve kollama odaklı bir çaba sarf edilmedi. Bu günkü kaygımız da budur.”

UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde olmasına rağmen kurumun konu hakkında sessiz olduğunu vurgulayan Cizrelioğulları, UNESCO’nun konu hakkındaki sessizliği için ise şöyle diyor:

“Devletler arası bir kurum olduğu için bireysel başvurularımıza yanıt alamadık. Bu durumda Türkiye Cumhuriyeti’nin başvuru yapması gerekiyor ki koruma altında olan yerlere ilişkin çalışma yürütsün. Zaten bu durumda devlet kendi yaptığı projeler için başvuru yapmayacağına göre Suriçi kendi kaderine terk edildi”

Ayrıca proje onaylanmadan ağaç kesimine başlandığı da aktaran Cizrelioğulları,

“Yapmak istedikleri her neyse Hevsel Bahçeleri ve Dicle Vadisi’nde 10 gün önce ağaç kesimine de başladılar. Askıda olan bir projenin çalışmasına başlamakta yasal değil. Bizler elimizden geleni yaparak tarihi ve doğal yapıya sahip çıkmaya çalışacağız”

2014 yılında benzer bir süreç yaşanmıştı

Hevsel Bahçeleri 2014 yılında UNESCO sürecinin devam ettiği dönemlerde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ‘yapı rezerv alanı’ ilan edilmişti. Diyarbakır halkı 8,000 yıllık geçmişe sahip Hevsel Bahçeleri’ndeki ağaçların kesilmemesi için Mart ayında günlerce nöbet tutmuştu.

14 Kasım 2014 tarihinde toplanan Diyarbakır il Toprak Koruma Komisyonu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın talebi doğrultusunda 8,629,499 metrekarelik alana sahip Hevsel Bahçeleri’nin 7,517,732 metrekaresini tarımsal niteliği korunacak alan statüsünden çıkararak ‘rekrasyon’ alanı ilan etti. Komisyon geriye kalan 1,111,767 metrekarelik alanı ise tarımsal niteliği korunacak alan statüsünde kalmasına karar verilmişti.