Antik ve Modern Şehirler Birbirinden Çok Farklı Değil

Yapılan yeni bir araştırma, antik şehirlerin aynı modern şehirler gibi, ne kadar büyükse o kadar üretken ve verimli olduğunu ortaya koydu. Sante Fe Enstitüsü ve Colorado Üniversitesi’nden araştırmacıların bulgularına göre, görünüm ve yönetimdeki önemli farklılıklara rağmen, antik insan yerleşimleri fonksiyon olarak günümüz şehirleriyle oldukça benzerdi.

Orta Meksika’da bulunan Teotihuacan antik kentinin kalıntıları. Teotihuacan, antropolog Scott Ortman tarafından eski yerleşim birimlerinin modern kentlerle aynı gelişim kurallarına uyduğunu gösteren bir araştırma için incelenen 1.500’den fazla eski Meksika yerleşim biriminden biriydi. F: Vikipedi.

Daha önce yapılan araştırmalar, modern şehirlerdeki popülasyonun artmasının üretkenlik ve verimliliği arttırdığını gösteriyordu. Örneğin, bir şehrin popülasyonu, kentsel altyapı gelişimini geride bırakıyor ve mal ve hizmet üretimi de popülasyonu geride bırakıyor. Bu örnekler “kentsel ölçekleme” denilen bir olgu için şaşırtıcı derecede matematiksel düzen ve öngörülebilirlik sergiliyor.

Profesör Luis Bettencourt, ölçekleme ve sürdürülebilirlik araştırma programı lider araştırmacısı olarak kentsel dinamikleri inceliyor.  2013 yılında kentsel ölçekleme hakkında bir konuşma yaptığı sırada, Colorada Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nden Yar. Doç. Scott Ortman, Bettencourt’un açıkladığı eğilimlerin sadece modern zamanlar için geçerli olmadığını belirtmişti. Onların yaptığı tartışma doğrultusunda tarih boyunca kentlerin büyüklüğünün etkileri üzerine bir araştırma projesi talep edildi.

Oluşturulan ekip, bu fikirleri test edebilmek için Meksika ve çevre bölgelerinin arkeolojik verilerini inceledi. 1960’larda Meksika’nın nüfusu patlamadan önce, bilirkişiler bu bölgelerin 2000 yıla yayılan ve dört kültürel dönemi kapsayan tüm antik yerleşimlerini incelediler. Ekip bu verilerden yola çıkarak, popülasyonu ve yoğunluğu tahmin edebilmek için yüzlerce antik tapınağı ve binlerce antik evi, anıt ve diğer yapıların büyüklüklerini ve inşaat hızını, bölgelerin kullanım yoğunluğunu analiz etti. Vardıkları sonuç ise, bir antik şehrin ne kadar büyük olursa aynı zamanda o kadar üretken olduğu.

Bettencourt: “Bu oldukça şok edici ve inanılmaz. Biz, modern dünyanın kapitalizm, sanayileşme ve demokrasi sayesinde geçmiş dünyadan çok farklı olduğu düşüncesine göre yetiştirildik.  Fakat gördük ki, modern şehirlerdeki güçlü sosyoekonomik modellerin asıl itici güçleri kapitalizm, sanayileşme ve demokrasiden önce geliyor.”

Araştırmacılar bu keşfi uzun bir araştırmanın ilk adımı olarak görüyor ve Peru, Çin, Avrupa gibi yerlerdeki antik yerleşimleri de bu araştırma projesinin içine katarak genişletmek istiyor.

Science Daily. 20 Şubat 2015.
Makale: Ortman, S. G., Cabaniss, A. H., Sturm, J. O., & Bettencourt, L. M. (2015). Settlement scaling and increasing returns in an ancient society. Science Advances, 1(1), e1400066.