Antik Japon Kabının Tasarımında 500 Mısır Biti Kullanılmış

Araştırmacılar, geç Jomon Dönemi’nden (günümüzden önce 4500- 3300)  kalma antik Japon kabının yapımı esnasında ortalama 500 mısır bitinin kullanıldığını keşfetti.

Söz konusu kaplar, Japonya’nın Hokkaido Adası’nda  şubat 2016’da bulundu. Eşine az rastlanır bu keşif, hem antik Japonların dine bakış açıları hem de Jomon Dönemi’ndeki yiyecek ve kestanelerin üretimi ve dağıtımı hakkında ipucu veriyor.

Mısır bitleri, Dryophthorinae olarak adlandırılan bir böcek familyasının alt türü ve depolarda saklanan tahıl ve pirinç için tehlike arz eder. 2003 yılına kadar Jomon Dönemi’ne ait toprak kaplar ve yabancı cisimlerin olabileceğinin sinyallerini veren parçalar, Japonya’nın farklı arkeolojik alanlarında çalışan çeşitli araştırmacılar tarafından zaten toplanmıştı.

(Japonya’da 4300 Yıllık Çömleklerde Hamamböceği Yumurtası İzi Bulundu)

İzleri inceleyen çalışmalar, toprak kapların hem içinde hem de üzerinde yüzlerce böcek ve tohum belirtisini açığa çıkardı. Yıllar içinde araştırmacılar, incelenen böcek izlerinin %90’lık kısmını mısır bitlerinin oluşturduğunu anladılar.

2010 yılında Profesör Obata’nın Japonya’da bulunan Kumamoto Üniversitesi’ndeki araştırma ekibi,  Japonya’nın güneyinde yer alan Tanegashima Adası’nda 10.000 yıllık toprak kaplardaki mısır bitlerinin kalıntılarına ulaşıldığını belirtti. Aynı zamanda ekip, Kore Yarımadası’ndan geldiği düşünülen mısır bitlerinin, meşe palamudu ve kestane gibi depolanabilen yiyeceklere bölgede pirinç üretiminin başlamasından çok daha önce zarar vermiş olduğunu gösterdi.

2012 yılında Kumamoto Üniversitesi araştırma ekibi, Japonya’nın kuzeyinde yer alan Aomori Vilayeti’ndeki Sannai- Maruyama bölgesinde  mısır bitlerinin kalıntılarını içeren toprak kaplara ulaştı. Mısır bitlerinin soğuk iklimli bir alanda yaşamaları, insanlar tarafından yiyecek dağıtımının yapıldığının ve kış mevsimi boyunca devam eden kapalı, sıcak bir ortamın varolduğunun göstergesidir. Mısır bitlerinin depolanan yiyeceklere yönelik istilasının ise Jomon Dönemi’nde kontrol altına alındığı düşünülüyor.

Japonya’nın kuzeyindeki toprak kaplara yönelik araştırmalarını devam ettiren Profesör Obata’nın ekibi, Hokkaido’daki ilk mısır biti kalıntılarına ulaştı. Dahası, şubat 2016’da çok sayıda mısır biti içeren bir toprak kap, aynı ekip tarafından bulundu. Böceklerin oluşturduğu oyukları hesaplayabilmek adına X ışını taramasına başvuruldu. Yapılan işlemin sonunda, kaptan geriye kalan parçalarda 417 adet yetişkin mısır bitine ulaşıldı. Bunlara ek olarak, parçaların tam olması durumunda, kile karışan ve sayıları 501’i aşan mısır bitlerinin varlığının tespit edilebileceği belirtildi.

İlginçtir ki Japonya genelinde bulunan 337 adet kalıntıyı ve bu kalıntılarda yer alan mısır bitlerinin büyüklüğünü karşılaştıran ekip, Japonya’nın doğusundaki mısır bitlerinin Japonya’nın batı yakasındakilerden %20 daha uzun olduğunu keşfetti.  Boy uzunluklarındaki bu farkın, istila etmiş oldukları yiyeceklerin farklı besin değerleriyle açıklanabileceği öne sürüldü. Örneğin, Japonya’nın batısında yetişen tatlı kestane ile doğusunda yetişen meşe palamudunun besin değeri aynı değildi.

Kestane, Hokkaido’ya özgü değildi; daha önce gerçekleştirilen araştırmalar da Kuzey Japon Adası’na kestaneleri insanların götürmüş olabileceğini öne sürmüştü. Hokkaido’daki Tatesaki arkeoloji alanından elde edilen mısır biti bulguları, Güney Hokkaido’da yer alan Tohoku bölgesindeki insanların, mısır biti barındıran kestaneleri ve diğer başka malzemeleri Tsugaru Boğazı’ndan gemi aracılığıyla taşımış olduklarının kanıtı.

Profesör Obata, toprak kaplarda bulunan ve sayıca çok fazla olan yetişkin mısır bitlerini araştırmasında detaylı bir biçimde ele almadığını, fakat Jomon bölgesindeki insanların mısır bitlerini toprak kap yaparken kile karıştırmaları ile iyi bir hasat dönemi istemeleri arasında bağlantı kurulabileceğini söyledi.

Science Daily. 18 Aralık 2018.

Makale: Hiroki Obata, Katsura Morimoto, Akihiro Miyanoshita. Discovery of the Jomon era maize weevils in Hokkaido, Japan and its mean. Journal of Archaeological Science: Reports, 2019; 23: 137.